Svínabinda
Um bátur ella skip liggur leingi orsakað av breki, vantandi fiskidøgum, ósemju ella øðrum, siga fjølmiðlafólk ofta, at “báturin ella skipið liggur svínabundið”. Hetta má vera skeivt. Hjá okkum er tað at svínabinda bát tað at binda bátin í báðum endum, út og inn frá landi, har eingin bryggja er, so báturin ikki tók í nakað og fekk skaða.
At svínabinda merkir upprunaliga “at binda hendur og føtur saman ella at binda øll fíra beinini saman á kríatúri, so tað ikki fær rørt seg”. At svínabinda bát merkir, “at binda bát bæði aftan og framman, so hann ikki fær malið runt”. Tí er hetta eitt slag av fluttari merking. Nú verður svínabundin oftast brúkt um skip, sum av onkrari grund ikki fáa loyst frá bryggju. Onkustaðni las eg, at skipini liggja svínabundin vegna høgar oljuprísir og lágar fiskaprísir. Tað kann eisini vera, at bankin, ið veitir fígging, hevur lagt skipið, um tað ikki svarar sínar skyldur. Í hvussu er liggur skipið ávirkið við bryggju og er bundið á hendur og føtur av fíggjarligum bondum.
Viðm.
Her hava vit aftur eitt dømi um tann nú so kenda máldiskursin: “hatta má vera skeivt”. Hví verður sagt soleiðis, at hatta má vera skeivt? Jú, tað er tí, at hetta tiltak eina ferð í tíðini hevði eina aðra merking enn tað hevur í dag, og tað at okkurt í málinum broytist, verður uppfatað sum afturgongd. Málið skal helst ikki broytast, halda fyrst og fremst leikfólk. Tað eigur at vera soleiðis, sum tað altíð hevur verið. Men hvat er hetta altíð? Fólk minnast í mesta lagið eini 80 ár aftur í tíðina, og í einum málsøguligum perspektivi er 80 ár peanuts. Frammanundan varð roynt at greiða eitt sindur frá, hví broytingar henda og hvussu fólk uppfata slíkar broytingar.
Upprunaliga merkti svínabinda “at binda øll fýra beinini saman á kríatúri”, síðan fór tað at merkja at “binda bát aftan og framman har eingin bryggja var”, og nú síggja vit, at tað hevur fingið eina nýggja merkingarsnaring og verður sagt um skip ella bát, tá ið tað ikki loysir seg at loysa frá bryggju vegna høgar oljuprísir ella lágar fiskaprísir. Slíkar málbroytingar henda í øllum livandi málum, í størri ella minni mun. Broytingarnar vísa, at málið er livandi. Broytist tað ikki, er tað eitt deytt mál. Grundin til hesa broytingina í merkingini av svínabinda, kann vera, at fólk ikki longur kenna veruleikan aftan fyri myndina, tí talan er í báðum førum um eina flutta merking, bæði um bátin, sum er bundin aftan og framman og um útróðrarbátin, sum er bundin og ikki sleppur út av fíggjarligum orsøkum.
Tann obligatoriski spurningurin kom sjálvandi fyrr ella seinni frá útvarpsvertinum: Er tað rætt, tá ið útvarpsfólk brúka svínabinda í hesi nýggju merkingini? Mítt svar er ja, hví ikki? Hóast henda merking er nýggj, so hevur hon eina funktión, nevniliga at vísa á tað fyribrigdið at bátar og skip liggja við kai av vánaligum fíggjarkorum. Og tað vita føroyingar. Vit eru samd um, at tá vit brúka svínabinda í modernaðum føroyskum, so merkir tað tað. Tann eldra merkingin um bát, sum er bundin í báðum endum, er nú lítið kend og er eftir øllum at døma á veg út úr málinum. At fólk, sum enn kenna ta eldru merkingina, ilskast, er skilligt, tí tey nú fáa at vita, at tann merkingin, sum tey kenna, ikki longur er tann einasta rætta.
Eina ferð í tíðini merkti svínabinda “at binda hendur og føtur saman ella at binda øll fíra beinini saman á kríatúri, so tað ikki fekk rørt seg”. Henda merking er langt síðan gliðin út úr málinum, av tí at samfelagið hevur broytt seg. Eg veit ikki, um henda merking nakrantíð hevur verið til í føroyskum, men tað broytir ikki meginregluna í míni próvførslu: Tá ið samfelagið broytist, broytast samstundis gamlar siðvenjur, arbeiðshættir, amboð o.s.fr. Og hetta sæst aftur í málinum, tí vit síggja samfelagið gjøgnum málið, ella var tað málið gjøgnum samfelagið?
Viðm.
Her hava vit aftur eitt dømi um tann nú so kenda máldiskursin: “hatta má vera skeivt”. Hví verður sagt soleiðis, at hatta má vera skeivt? Jú, tað er tí, at hetta tiltak eina ferð í tíðini hevði eina aðra merking enn tað hevur í dag, og tað at okkurt í málinum broytist, verður uppfatað sum afturgongd. Málið skal helst ikki broytast, halda fyrst og fremst leikfólk. Tað eigur at vera soleiðis, sum tað altíð hevur verið. Men hvat er hetta altíð? Fólk minnast í mesta lagið eini 80 ár aftur í tíðina, og í einum málsøguligum perspektivi er 80 ár peanuts. Frammanundan varð roynt at greiða eitt sindur frá, hví broytingar henda og hvussu fólk uppfata slíkar broytingar.
Upprunaliga merkti svínabinda “at binda øll fýra beinini saman á kríatúri”, síðan fór tað at merkja at “binda bát aftan og framman har eingin bryggja var”, og nú síggja vit, at tað hevur fingið eina nýggja merkingarsnaring og verður sagt um skip ella bát, tá ið tað ikki loysir seg at loysa frá bryggju vegna høgar oljuprísir ella lágar fiskaprísir. Slíkar málbroytingar henda í øllum livandi málum, í størri ella minni mun. Broytingarnar vísa, at málið er livandi. Broytist tað ikki, er tað eitt deytt mál. Grundin til hesa broytingina í merkingini av svínabinda, kann vera, at fólk ikki longur kenna veruleikan aftan fyri myndina, tí talan er í báðum førum um eina flutta merking, bæði um bátin, sum er bundin aftan og framman og um útróðrarbátin, sum er bundin og ikki sleppur út av fíggjarligum orsøkum.
Tann obligatoriski spurningurin kom sjálvandi fyrr ella seinni frá útvarpsvertinum: Er tað rætt, tá ið útvarpsfólk brúka svínabinda í hesi nýggju merkingini? Mítt svar er ja, hví ikki? Hóast henda merking er nýggj, so hevur hon eina funktión, nevniliga at vísa á tað fyribrigdið at bátar og skip liggja við kai av vánaligum fíggjarkorum. Og tað vita føroyingar. Vit eru samd um, at tá vit brúka svínabinda í modernaðum føroyskum, so merkir tað tað. Tann eldra merkingin um bát, sum er bundin í báðum endum, er nú lítið kend og er eftir øllum at døma á veg út úr málinum. At fólk, sum enn kenna ta eldru merkingina, ilskast, er skilligt, tí tey nú fáa at vita, at tann merkingin, sum tey kenna, ikki longur er tann einasta rætta.
Eina ferð í tíðini merkti svínabinda “at binda hendur og føtur saman ella at binda øll fíra beinini saman á kríatúri, so tað ikki fekk rørt seg”. Henda merking er langt síðan gliðin út úr málinum, av tí at samfelagið hevur broytt seg. Eg veit ikki, um henda merking nakrantíð hevur verið til í føroyskum, men tað broytir ikki meginregluna í míni próvførslu: Tá ið samfelagið broytist, broytast samstundis gamlar siðvenjur, arbeiðshættir, amboð o.s.fr. Og hetta sæst aftur í málinum, tí vit síggja samfelagið gjøgnum málið, ella var tað málið gjøgnum samfelagið?
Jógvan í Lon Jacobsen
Úr bókini Málmaðurin í útvarpinum 1 (Sprotin, 2011)
Hevur tú hug at lesa fleiri greinir?
Lesikrókurin
Reyðhærda kvinnan
Í útriðjuni av Istanbul eru unglingin Cem og brunngravarin Mahmut farnir at leita eftir vatni. Undir brennandi sólini grava teir s…
Bókaprát
Bókin um Rituvík
- løgd fram í Løkshøll fríggjadagin kl. 16
Bókaprát
Tá ið eg fór at týða: Íspinnurin og skrúviblýanturin
Nú ið Sprotin fór um tey tríati, rennur mær mangt í huga, til dømis tá ið eg fór at týða.
Bókaprát
Pauli Nielsen – ein frálíka góður týðari, sum sýgur eksotiskan skaldskap inn í føroyskt
Pauli Nielsen, gamli rektarin á Føroya læraraskúla, hevur, umframt mong onnur verk um m.a. námsfrøði, týtt 11 stórverk, sum hann h…
Lesikrókurin
Staklutirnir
Staklutirnir er ein skaldsøga við fýra persónlýsingum og túsund staklutum, um tumlaðar fikkubøkur, psykedeliskan dans og nøtrandi…
Bókaprát
ALLIR LUKTIR ÖRKYMLA MÍN STAÐARSANS
Tað kendist ikki meir enn hóskandi, at tað var sjálvan Móðurmálsdagin, føðingardag V.U.Hammersheimbs 25. mars, at eg í postkassanu…
Bókaprát
Nýtt stuttsøgusavn hjá Oddfríði Marna Rasmussen
Savnið viðger menniskju, sum eru steðgað upp, eru læst av fordómum og umhvørvi, har menningin tykist strandað.
Lesikrókurin
Kærleikin
Laki Sarris nærkast teimum fjøruti, hann er giftur við Lenu, og tey eiga fýra ára gamla Jóhan. Lívið verður endavent, tá ið Laki v…
28.02.2024
Orð & tónar á Reinsarínum
15.01.2024
Stóri týðarin Edvard S. Olsen
22.12.2023
Í Góðadali triðja jólamorgun
21.12.2023
Merking
19.12.2023
At fylgja hjartanum
15.12.2023
FRITS livdi og fagnaði lívinum
13.12.2023
Nobelfyrilestur eftir Jon Fosse
08.12.2023
Tá ið talað mál gevur skriftini flog
01.12.2023
Jonhard Mikkelsen 70 ár
27.11.2023
Fiskahúsið
14.11.2023
BÓKADAGAR 2023 - Góðkrút
14.11.2023
BÓKADAGAR 2023 - Rakel Helmsdal
14.11.2023
BÓKADAGAR 2023 - Sanna Dahl
14.11.2023
BÓKADAGAR 2023 - Jón Kalman Stefánsson (IS)
07.11.2023
Rithøvundavitjan úr Íslandi
05.11.2023
VEÐURSJÚKA – nýggj bók eftir Una Arge
31.10.2023
SANNA DAHL
28.10.2023
GÓÐKRÚT
20.10.2023
ORÐ&TÓNAR tann 26. oktobur á Reinsarínum
16.10.2023
Góðkrút
09.10.2023
Jon Fosse Nobel-heiðursløntur
03.10.2023
ORÐ OG TÓNAR
29.09.2023
Upplesarin
05.09.2023
Eyðun Johannessen flutti mørk
02.09.2023
Upplesarin
27.08.2023
Martin J.
26.08.2023
Fagnaðarkvøld fyri Martini Joensen
21.08.2023
ORÐ&TÓNAR AFTUR Á REINSARÍNUM
13.08.2023
Fagnaðarkvøld fyri Martini Joensen
09.07.2023
Sum hvalur, ið kemur upp at blása
15.06.2023
Pløg beinagrindir teirra deyðu
06.06.2023
FØROYASMAKKUR - vald ein av heimsins bestu kokkabókum í 2023
28.05.2023
Reyn, kæra Reyn á mentanarnáttini
22.05.2023
MERKING
19.05.2023
Ukrainska dagbókin
17.05.2023
Ukrainska dagbókin
08.05.2023
Renna úlv
22.04.2023
Minni frá míni lívsleið
22.04.2023
Kom í Mentanarhúsið í Fuglafirði flaggdagskvøld kl. 20!
17.04.2023
ORÐ & TÓNAR: Tíðarhylkið og Heiti á Reinsarínum