Sprellimenn
Tað var tann tíð, tá ið sprellimenn vóru gjørdir úr træ, og smábørnini brúktu teir at spæla við. Sprellimaðurin hekk uppi, og niður úr honum hekk ein snórur. Tá ið togað varð í snórin sprellaðu armar og bein, og alt eftir, hvussu hugflogið hjá sniðgevanum var, kundi sprellimaðurin gálva ella flenna ella gera okkurt annað soleiðis, at børnini stuttleikaðu sær.
Soleiðis er ikki longur. Nú eru sprellimenn sprellivandi. Teir eru allastaðni, sjálvt har tú minst væntar tað - líka úr fótbóltsheiminum og upp í løgtingið -
og ein tann størsta avbjóðingin, sum okkara hálovaða demokratiska samfelagsskipan nakrantíð hevur verið uppi ímóti, er at fáa greiðu á, hvør er sprellimaður,
og hvør hálar í snórin.
Fyri at gera uppgávuna uppaftur meira avbjóðandi - ella vónleysa - alt eftir, hvussu vit skoða málið, er møguleikin fyri, at hann, sum hálar í snórin, eisini er sprellimaður.
Leggja vit so aftrat hesum tann tankan, at hvørja ferð ein sprellimaður roynir at hugfanga okkum, er tað helst, tí at okkurt annað er á vási, sum vit ikki skulu varnast fyrr enn ov seint er - so sæðst, at uppgávan at finna fram til, hvat veruliga fer fram, er at kalla óloysilig.
Góðtrúgvin sum vit eru, halda vit, at fjølmiðlarnir - sum javnan gera vart við, at vit ikki kunnu vera teir fyriuttan - skulu borga fyri, at vit fáa ta veruligu dagsskránna at vita. Tað vísir seg tó ferð eftir ferð, at teir ikki koma longur enn til at siga okkum, at nú rykkir ovasti sprellimaður brýr ella vaggar við oyrunum. Og dagin eftir fáa vit so tíðindini um, at ein annar sprellimaður gálvar, men ikki eitt orð um hví, og hvør hálar í hvar.
Fyri at bøta um skilið eru frægastu ráðini, at alt, sum eitur fjølmiðlafólk verður sett umborð á línuflotan, og vandir línumenn, sum hava skil fyri at rekja ein enda og greiða eina fløkju, vera settir at taka sær av samfelagsskipanini. Teir hava eisini tann stóra fyrimunin, at teir vita, nær frægast er at seta knívin á, og teir skera, tá ið tað krevst.
Við hesum fær sjómannadagurin eisini eitt nýtt og nógv fjølbroyttari innihald. Vit fáa:
kappingar í mjørkatosi millum spunasmiðir og bankastjórar
kappingar í burturforkláringum millum fyrrverandi og núverandi løgmenn
kapping um at biðja um meira pengar millum almennar stovnsleiðarar
kapping um, hvør kann gera tað longsta alfabetið, millum polittikarar og málfólk
kapping um, hvat mjørkadalur skal brúkast til, millum nærverkið, fjarverkið og hvarverkið
- og soleiðis kundu vit hildið fram.
Eru vit heppin, spyrst okkurt gott burturúr fyri fiskiflotan eisini. Hvør veit. Kanska er ein framtíð í at skriva um fiskin í staðin fyri at flekja hann og frysta í blokk.
Og tá ið fløkjurnar eru greiddar, kunnu teir, sum enn vilja vera sprellimenn, stilla seg á rað niðri í Vágsbotni, so at børn og barnsligar sálir aftur sleppa at hála í ein snór, uttan at ivast í, hvar hin endin er fastur.
Tann vandin er sjálvandi, at sprellimennirnir fara at sprella sjálvir. Hendir tað, mugu vit endaliga sættast við, at fólkaræðið er ein táta. Tað, vit hava, og helst alla tíðina hava havt, er - eitt sprellikrati.
Fyri at gera uppgávuna uppaftur meira avbjóðandi - ella vónleysa - alt eftir, hvussu vit skoða málið, er møguleikin fyri, at hann, sum hálar í snórin, eisini er sprellimaður.
Leggja vit so aftrat hesum tann tankan, at hvørja ferð ein sprellimaður roynir at hugfanga okkum, er tað helst, tí at okkurt annað er á vási, sum vit ikki skulu varnast fyrr enn ov seint er - so sæðst, at uppgávan at finna fram til, hvat veruliga fer fram, er at kalla óloysilig.
Góðtrúgvin sum vit eru, halda vit, at fjølmiðlarnir - sum javnan gera vart við, at vit ikki kunnu vera teir fyriuttan - skulu borga fyri, at vit fáa ta veruligu dagsskránna at vita. Tað vísir seg tó ferð eftir ferð, at teir ikki koma longur enn til at siga okkum, at nú rykkir ovasti sprellimaður brýr ella vaggar við oyrunum. Og dagin eftir fáa vit so tíðindini um, at ein annar sprellimaður gálvar, men ikki eitt orð um hví, og hvør hálar í hvar.
Fyri at bøta um skilið eru frægastu ráðini, at alt, sum eitur fjølmiðlafólk verður sett umborð á línuflotan, og vandir línumenn, sum hava skil fyri at rekja ein enda og greiða eina fløkju, vera settir at taka sær av samfelagsskipanini. Teir hava eisini tann stóra fyrimunin, at teir vita, nær frægast er at seta knívin á, og teir skera, tá ið tað krevst.
Við hesum fær sjómannadagurin eisini eitt nýtt og nógv fjølbroyttari innihald. Vit fáa:
kappingar í mjørkatosi millum spunasmiðir og bankastjórar
kappingar í burturforkláringum millum fyrrverandi og núverandi løgmenn
kapping um at biðja um meira pengar millum almennar stovnsleiðarar
kapping um, hvør kann gera tað longsta alfabetið, millum polittikarar og málfólk
kapping um, hvat mjørkadalur skal brúkast til, millum nærverkið, fjarverkið og hvarverkið
- og soleiðis kundu vit hildið fram.
Eru vit heppin, spyrst okkurt gott burturúr fyri fiskiflotan eisini. Hvør veit. Kanska er ein framtíð í at skriva um fiskin í staðin fyri at flekja hann og frysta í blokk.
Og tá ið fløkjurnar eru greiddar, kunnu teir, sum enn vilja vera sprellimenn, stilla seg á rað niðri í Vágsbotni, so at børn og barnsligar sálir aftur sleppa at hála í ein snór, uttan at ivast í, hvar hin endin er fastur.
Tann vandin er sjálvandi, at sprellimennirnir fara at sprella sjálvir. Hendir tað, mugu vit endaliga sættast við, at fólkaræðið er ein táta. Tað, vit hava, og helst alla tíðina hava havt, er - eitt sprellikrati.
Hevur tú hug at lesa fleiri greinir?
Bókaprát
Stórverk í tveimum bindum um føroyska táttayrking
Tórður Jóhannesarson, sum vit javnan hoyra í útvarpinum við tónleikasendingum, hevur skrivað verkið.
Bókaprát
Hvaðan kom kvinnan
Løgið er tað, men menningarlæran hevur savnað seg um mannin. Helst ávirkan frá skapanarsøguni, sum segði, at Gud skapaði mannin fy…
Bókaprát
Hvaðan kom kvinnan - samrøða
Eg var undir útbúgving í Danmark, tá ið danska útgávan kom longu árið eftir, í 1973. Tað mundi vera í seinnu helvt av 70-árunum, a…
Bókaprát
RÓTGRÓNAR YRKINGAR
Seinast í 1960'unum høvdu tey í útvarpinum eina nógv umhildna spurnarkapping, har luttakararnir fingu spurningar í einum evni, hes…
Lesikrókurin
Reyðhærda kvinnan
Í útriðjuni av Istanbul eru unglingin Cem og brunngravarin Mahmut farnir at leita eftir vatni. Undir brennandi sólini grava teir s…
Bókaprát
Bókin um Rituvík
- løgd fram í Løkshøll fríggjadagin kl. 16
Bókaprát
Tá ið eg fór at týða: Íspinnurin og skrúviblýanturin
Nú ið Sprotin fór um tey tríati, rennur mær mangt í huga, til dømis tá ið eg fór at týða.
Bókaprát
Pauli Nielsen – ein frálíka góður týðari, sum sýgur eksotiskan skaldskap inn í føroyskt
Pauli Nielsen, gamli rektarin á Føroya læraraskúla, hevur, umframt mong onnur verk um m.a. námsfrøði, týtt 11 stórverk, sum hann h…
10.04.2024
Staklutirnir
02.04.2024
ALLIR LUKTIR ÖRKYMLA MÍN STAÐARSANS
23.03.2024
Nýtt stuttsøgusavn hjá Oddfríði Marna Rasmussen
01.03.2024
Kærleikin
28.02.2024
Orð & tónar á Reinsarínum
15.01.2024
Stóri týðarin Edvard S. Olsen
22.12.2023
Í Góðadali triðja jólamorgun
21.12.2023
Merking
19.12.2023
At fylgja hjartanum
15.12.2023
FRITS livdi og fagnaði lívinum
13.12.2023
Nobelfyrilestur eftir Jon Fosse
08.12.2023
Tá ið talað mál gevur skriftini flog
01.12.2023
Jonhard Mikkelsen 70 ár
27.11.2023
Fiskahúsið
14.11.2023
BÓKADAGAR 2023 - Góðkrút
14.11.2023
BÓKADAGAR 2023 - Rakel Helmsdal
14.11.2023
BÓKADAGAR 2023 - Sanna Dahl
14.11.2023
BÓKADAGAR 2023 - Jón Kalman Stefánsson (IS)
07.11.2023
Rithøvundavitjan úr Íslandi
05.11.2023
VEÐURSJÚKA – nýggj bók eftir Una Arge
26.08.2023
Fagnaðarkvøld fyri Martini Joensen
21.08.2023
ORÐ&TÓNAR AFTUR Á REINSARÍNUM
13.08.2023
Fagnaðarkvøld fyri Martini Joensen
09.07.2023
Sum hvalur, ið kemur upp at blása
15.06.2023
Pløg beinagrindir teirra deyðu
06.06.2023
FØROYASMAKKUR - vald ein av heimsins bestu kokkabókum í 2023
28.05.2023
Reyn, kæra Reyn á mentanarnáttini
22.05.2023
MERKING
19.05.2023
Ukrainska dagbókin
17.05.2023
Ukrainska dagbókin