Fuglfirðingurin Arnold Øre var røktingarmaður í Góðadali í ein mansaldur. Hann varð valdur til røktingarmann í 1946 og røktaði til sín doyggjandi dag. Hann doyði 1. mars 1995, sjeyti trý ára gamal. 

Arnold var ein sjáldsamur maður í mangar mátar. Seyður var hansara eitt og alt. Uppi í Bakkageilini í Fuglafirði var seyðahúsið hjá øramonnunum. Her varð mangan sitið skýming. Menn stukku inn á gólvið, sum høvdu áhuga fyri seyði – talaðu um seyð og seyðarøkt og søgdu sínar seyðasøgur. Hugnaligt var at sita undir bitunum uppi undir Deyðseyðagilinum við einum heitum kaffidussi og hoyra hesar menn sig frá. 

Tað, sum rann fram fyri meg nú, var triði jólamorgun 1983. Mær untist at ganga á fjall við hesum manni eini 30 ár, og tað vóru góðir dagar. Tann løtan er ikki ring, sum er góð, og nú er eftirsjóð frá hesum døgum í hugans heimi. Ein ávísur innsúgur frá einum degi, sum var so hvønndagsligur, men tó bar eitt rin av einum halgidegi við sær. Løturnar vóru ikki so fáar í hesum megnar katedrali, sum rakk av Nestanga heim í Ryskin, suður undir Oynna, Rustina og niðan undir Røkur, Háls og Mjóstýggj. Ikki var nakar gotiskur kirkjubygningur um tann víða heim so tignarligur sum Góðadalur. 

Alexandur Abrahamsen røktaði, til hann doyði í 1980. Arnold og Alexandur røktaðu henda haga, sum onnur røktaðu sín egna urtagarð. Teir bóru góðadalsheimin við sær, har teir vóru. 

Góðadalur er ein eiggiligur katedralur, og aldri havi eg sæð hann so tignarligan sum triðja jólamorgun 1983. Alexandur og Arnold søgdu altíð, at seyðurin skuldi hava tað gott um jólini, tí varð altíð farið yvirum upp undir jól at grava út úr bólunum, rættini og húsinum á Enninum. Hetta var eisini meiningin í 1983, men so nógvur skyggjísur var, at tað var sum á kalvabaki, og ringt var at koma niður av Hálsi. Har legðist altíð so nógvur skalvur, og í Smørstíggi var skyggjandi bláísur. Høgt varð í fleiri dagar, men ikki komu vit oman á slætt, so støðan var tann um jóltíðir, at seyðurin fekk ikki tað jólahald, sum hann átti at havt, og hugsi eg, at Arnold ikki kendi nakran frið á sær um jólini, hóast orðini um frið og góðan tokka ljóðaðu víða um í orðum, sangi og tónleiki.

Arnold var raskur maður, treystur og sterkur, og hann tók eingi óráð fyri. Hann vildi altíð hava fast undir føti, tá ið farast skuldi niður av Smørstíggj, tí varð farið dag um dag at nartla burtur av íslindunum, sum næstan høvdu fest røtur í ta hørðu helluna. Ísurin er ikki so lættur at hava við at gera, tá ið hann liggur skerpifastur at helluni. 

Eftir at hava grivið og høgt tann líðilanga tollaksmessudag máttu við sanna, at her gjørdist einki, og vit avráddu at fara triðja jólamorgun yvir aftur á Góðadal snimma á morgni at royna. Ikki var so nógv at grava, so vit fóru óivað at klára at tevsa síðsta pettið, áðrenn komið var niður á slætt. 

Triðja jólamorgun um sjeytíðina fóru tveir mans tenjandi niðan um Rossarygg. Reyði roðin um Lorvíksfjall spann mynstrutan bul av purpurrreyðum, grønligum, bláligum og korkalittum frumljósi úr tí djúpu havsbrúnni. Íshamrarnir glitraðu víða um á fjallagreinunum. Stjørnurnar glampaðu á tí rodnandi himinum og søgdu sínar stuttligu jólasøgur um mannalótir um høgtíðina og um tveir røktingarmenn, sum ikki komu niður í tann breiða dalin fyri jól, har kavafløtan var so hvít sum ljósasta mjøll.

Onkur jólamaður gekk á illum niðri í bygdini. Ein troytt sál, sum royndi at leita upp hús, sang ta síðstu regluna av jólasálminum: Teir heilagu kongarnir. Hesin einligi jólasveinurin hevði óivað havt gott blóð um høgtíðina, og nú rann av aftur, og hetta gav seg til kennar í einum jólasálmi. Tann síðsti neistin frá eini høgtíð legði seg til hvíldar í eini troyttari jólasál, sum nú mett av halguni leitaði upp hús og kreyp undir rekkjuváðina fyri at sova sær megi til nýggjárið. 

Ovast uppi vóru tveir seyðamenn á veg út á eina mark, sum ikki kendi sín líka í hesi verøld. Upp um Botnsbrúgv og niðan á Háls lá leiðin. Av og á datt onkur setningur um tanngarðarnar. Arnold tosaði um, at var frost á Traðarbrekkuni, komst tú ikki niður í Góðadal. Var tátt undir Gøtueiði, slapst niður, men var kavað í bakka, bar ikki í bøtur. Tá kundi tú bara hylja upp um høvur og leggja teg á hina síðuna og droyma um Góðadal. 

Tá ið vit rukku niðan á Háls, lá dalurin fyri føturnar. Rustakambur var sum ein bulmikil hvalur, sum floytti sær í tí stillu kvirruni. Dalurin var eins og nýkaraður lagdur – lá á gólvinum og seig purpurlitta morgunljósið í seg. Tað dimmbláa lýsið í Djúpinum kráaði sína morgunoverturu í einum elligomlum duri, ið bara fanst her. Eitt tónalag av urljóði í streymjaðarum, íðukálvum, fekk fastatøkur á vestfalsbroddinum, tá ið hann stóð høgt. Kalsoyggin lá sum ein flotoyggj við sínum bulmikla kroppi og jótraði í sólarrenningini. Tindarnir kembdu tí køldu kyldini, ið streyk fram við røkur og líðir. Tað var triði jólamorgun, sum stóð ritaður í teir gráu hamrarnar á eystursíðuni á Kalsoynni … Fóru niður ígjøgnum Smørstíggj og tóku setningin upp aftur, sum sleptur var tollaksmessudag. Alt tað góða, sum farið var niður um jólini, gav tær megi og mátt at høgga, til komið varð oman á slætt. 

Nú stóðu vit umgirdir av fjallaveggum og fjallarøðum. Fjallasúlurnar goymdu at einum forniskum guddómi settur í stíggjar, røkur og urðargrót. Góðadalskatedralurin var ikki sum verst at gesta triðja jóladag. Vit løgdu amboðini til síðis og fóru til gongur suðureftir. Húsið á Enninum var tað fyrsta, sum farið varð inn í. Seyðurin sum lá við hetta bólið, var altíð so krillutur. Tá ið hann krokaði her, sveittaði klædningurin so mikið, at tað drippaði niður yvir seyðin, tí var hann altíð so vátur og hevði ringar krillur. 

Kálvaslætti var ein vøkur fløta henda morgun. Alt var sum eitt hvítt teppi slept úr erva yvir henda prýðiliga fløtt. Meðan vit gróvu úr bólinum við henda slætta, fór hann at kava av møkum. Flykrurnar løgdu seg allastaðni. Her á Kálvaslætta vóru tað seyðaslóðirnar, ið kámaðust burtur av snjósóljunum úr tí djúpu rúmd … Hugsast kann, at seyðurin kendi á sær, at nú vóru jól, og teir høvdu saknað sópingina til jóla, men betri seint enn aldri. Teirra jólahugni var eitt sindur seinri enn aðrastaðni. 

Arnold helt, at hann skuldi fara oman í bispagarðin at gera  ein temunn til okkum báðar, og bað meg grava úr teimum bólum, sum eftir vóru. Bispagarðurin er ein lítil smátta, ið er dygst við rættina, har tú kanst kóka tær ein drekkamunn. Arnold var eitt sindur bangin fyri, at landnyrðingurin gjørdi seg stóran, og møguliga fór hann at bresta á við kavaroki av somu ætt. Ein heitan temunn máttu vit hava, áðrenn vit tóku okkum niðanfrá aftur. Primusur var í hesi smáttu, og var tað mangan, hann hevði sjóðað undir bitunum í hesum tignarliga skýli. Tað var besti temuður, ið fáast kundi í heimsins minsta bispagarði, sum hoyrdi til veraldar størsta katedral.

Arnold gav seg oman ímóti Kjóalágni, yvir ímóti rættini og smoygdi sær inn í hetta fitta, lítla húsið. Eg fór mína leið Undir Oynna og Líðarbrúgv og gróv út úr bólunum, sum hoyrdu til henda partin av haganum. Temuðurin í huganum gav einum styrki at grava og gera skjótt av.

Flykrurnar vóru sum prikkarnir í myndunum hjá Georges Seurat, serliga í myndini: Sunnudag seinrapart á oynni La Grande Jatte. Kalsoyggin var nú vorðin til eina impressionistiska mynd við Kallinum og Borgaranum sum hábærsligar høggmyndir júst sum fólkið í myndunum hjá hesum impressionistiska málara, Seurat … Alt  var ein umbroyting í hesum flykrudansi. Ikki vart tú sørt sjálvur umbroyttur. Bólini vórðu grivin, og lættur vart tú um hjartað, tá ið leiðin lá oman við Kjóalágni. Nú kundi seyðurin søkja sær skjól í einum ruddiligum bóli um ikki annað millum jól og nýggjár.

Ljósið setti seg á Róvuna, Góðadalstind og Mjóstýggj. Í Ovaru og Niðaru tjúkkurð stóð urðargrótið væl fjøggað. Kavabjálvin rakk niður á øklar, og tað ódrúgva ljósið um hesa árstíðina nam við eggina, fór fram við Skammrókum, Mosarókini og datt niður á Kálvaslætta, har tað hvarv í tí feima kavanum. 

Eyguni leitaðu sær yvir á Kalsoynna í Bugin í Á. Har stendur ein steinur í  hesum dali, og fuglfirðingar rópa hann fyri Sólseturssteinurin. Um sumrarnar, tá ið fólk vóru burtur í torvi á Góðdali, brúktu tey steinin til tíðarmerking. Tá ið sólarskuggin á hásumri rakk henda stein um kvøldið, var tíð at taka seg niðanfrá og leita at húsum. Klokkan var tá hálvgum átta. Tá ið komið varð niðan í Ryskihjalla, settu tey seg, og varð hetta rópt uppi í Setrinum, har ein kelda er og altíð ein koppur lá, og tey fingu sær ein vatnsopa, meðan tey rindaðu møðina og litu yvir dalin og Norðoyggjar. Tá var sólarljósið menskari enn um jóltíðir, og tað kom væl við at leska sær í kelduvatni, sum spríkti úr jørðini svalligt og reint.  

Tað var ringt at fáa eyga á Sólsetursteinin, nú flykrurnar vóru so tættar og temuðurin lá so frammarlaga í huganum. Nei, nú mátti farast oman til rættina og inn á gólvið hjá Arnoldi, heimsins besta røktingarmanni í heimsins minsta bispagarði. Umbroytingin, sum fekk tak á tær á Kálvaslætta, mentist, nærri komið varð at bispagarðinum. Eitt sjaldsamt ljós sást stava niður yvir ta kavaklæddu tekjuna í hesum fitta húsi. Hetta ljós er bara til skjals í málningum, og tað er listamonnum rós verdugt at mála sovorðnar ljósseilir.

Gníggjaði mær um eyguni og trúði ikki mínum egnu eygum. Ljósrípurnar skygdu út ímillum flykrurnar. Lognbrá ella ein hvørvisjón kundi hetta ikki vera, tí hetta var so tætt hjá og sást ikki ímóti havsbrúnni. Fet fyri fet komst tú nærri tí skínandi ljósinum. Tað var einki yvir at dylja, at hetta ljós var av eini aðrari verð. Mundi tað vera tað sama ljósið, sum skein í myrkrinum yvir Betlehems fløtur, ella var hetta eitt serligt góðadalsljós, sum var her og eingin hevði sæð áður?  

Ja, mangt er forborgið og kanska serliga triðja jóladag. 

Kom at durinum og stóð og skimaðist. Tað var næstan sum á alljósum degi. Rættini hevði Arnold grivið út úr, so har var einki annað at gera enn at taka í klinkubandið og fara inn í henda tignarliga bispagarð og seta seg niðurat og fáa sær ein góðan duss. Kavafómin lá so tjúkkur á tekjuni og lavaði av takskegginum. 

Varliga varð latið upp … hugsaði um sálmin hjá Brorson: Tolin bíða, trongdir líða, sum Janus týddi – Gloppast eitt sindur steingjandi grindir, steingjandi grindir, tá gerst tú glað. Ivaðist onga løtu í, at eg fór at síggja Jósef, Mariu og Jesusbarnið í eini krubbu, so nógv fór um meg, tá ið eg tók í klinkubandið, men kanska átti tú bert at gloppað hurðini og hugt inn, ja bara eg sá faldin á klæðunum hjá Jósefi og Mariu og hoyrdi andadráttin frá Jesubarninum, tað var nóg mikið: Gloppast eitt sindur … murraði lagið, og so fór eg undir at syngja henda fræga sálm: Tolin bíða, trongdir líða, trongdir líða við dapri lund … og so varð trinið inn um gátt. 

Jósef sat uppi yvir Mariu og Jesubarninum, og mitt ímillum tey sat Arnold vælhýrdur við vindli í munnvikanum og helt dampin uppi á primusinum. Keppurin var sum keppar flest ein føroyskur skulpturur, sum Jósef og Maria valla kendust við, men Jesubarnið smíltist við sínum blíða brosi um alt ennið. Vart tú hattleysur, bar suðurlendskan búna ella vart undir kolli, kundi gera Jesusi tað sama. Nei, hann gjørdi ikki mun á einum lærara ella einum arbeiðara ella Jósefi, Mariu og einum røktingarmanni. 

Smáttan, sum dagliga sá eitt sindur karlagin út, var hesa stund fjálg og hugnalig. Guvan stóð úr úr tútinum á tí stóra skipsketlinum og legði eina gloriu kring høvdið á skyldmanninum. Osin vavdi seg inn í tað fáliga vetrarljósið og gjørdi, at tinnuljósið frá teimum friðaligu flykrunum fór at leiftra á ein serligan hátt. Annarleiðis fór tað ikki at vera, tá ið sjálvur drottur alra drotta var komin inn á gólvið í eina smáttu á Góðadali triðja jóladag 1983. 

Seint verður hesin temunnur gloymdur, og skyldmaðurin spurdi so vælhýrdur, hvat eg hevði sæð. Hann hugsaði sjálvandi um seyðin. – Sæð? Eg havi sæð Jósef, Mariu og Jesubarnið. – Hvar? – Tey sótu her, tá ið eg kom inn! – Eitt suð fór ígjøgnum Dalin og ein ljómandi rødd hoyrdist fjallanna millum. – Tykkum er í dag – Okkurt var, sum var út yvir tað vanliga. – Ja, eg kendi tað á mær, at her var ein forsjón av himmalskum anda, tá ið eg sá teg stíga inn um gátt. Tú sang …

Arnold helti gott te upp í krússið, sum hevði hingið í fleiri ár undir bitunum í smáttuni. Krússið varð tikið niður hvørja ferð, ið stokkið varð inn á gólvið í Bispagaðinum. Vit søgdu ikki nógv, men hugsaðu mest um tað, sum hevði fyrifarist okkum. Arnold segði mangan: Mín meining er tann, nú sigi eg einki. Ofta er tað so, at kvirran er tann besta talan. 

Runið við sjóvarmálan í Smørgjógv skamt ífrá fylgdi okkum við sínum hulisliga ljóði, tá ið vit tóku okkum niðanfrá. Tað kavaði enn av møkum, og vit vóru fyltir við einari jólagleði, sum upprann í einari pinkusmáttu í einum dali, sum goymdi at einum serligum ljósi. Tað var ikki landnyrðingurin, sum gjørdi seg stóran hesa løtu, nei, hetta var eitt kosmiskt fyribrigdi, sum bert er til skjals í hesum dali og serliga hesa ferð: Triðja jóladag 1983. 

Frits Johannesen