Miðspjaðing, desentralisering. Er tað í grundini skilagott?
Eg skilji satt at siga væl bygdapolitikarar, at teir hugsa um og vilja menna og fjálga um síni val dømi. Eg skilji eisini væl, at tað er missur fyri okkum føroyingar sum tjóð, missur fyri mentan og samleika okkara, um bygdir verða avtoftaðar. Men er tað røtt mannagongd, at flyta partar av mið fyrisitingin út á bygd og skerja Havnina fyri at menna bygdirnar? Havnin hevur tikið væl ímoti bygdafólki, og Havnin hevur ongantíð biðið um at vaksa. Havnin hevur í ávísan mun sama leiklut í Føroyum sum USA (og Kina nú eisini) í heimsbúskapinum.
Nógv verður tosað um at gera undirsjóvarsmogu til Skálafjarðar - ella rættari úr Skálafirði til Havnar. Nógv verður eisini tosað um at gera undirsjóvarsmogu
til Sandoyar - ella rættari úr Sandoynni til Havnar. Hvat skal tað í grundini til, um miðfyrisitingin smátt um smátt verður spjadd út um alt landið?
Á sama hátt sum evropeum leingi hevur verið greitt, at Evropa fær illa verið væl fyri búskaparliga, um USA ikki er búskaparliga væl fyri, vænti eg, at Føroyar fara heldur ikki at vera væl fyri, um Havnin verður svøltað.
Nógv verður eisini tosað um, at fáa dugnaligar og/ella lærdar føroyingar heimaftur, men eitt eiga vit at gera okkum púra greitt. Fólk, ið eru farin heimanífrá á ungum aldri at lesa ella í læru, kunnu kanska, eg sigi kunnu kanska, búsetast aftur í heimbygdini, um tey fáa arbeiði har, men tað er nógv meira hugsandi, at tey heldur vilja sleppa at búgva í Havn. Uttan mun til hvat løgtingsfólk gera, so mugu vit gera okkum púra greitt, at útisetar fara ikki at koma heimaftur uttan so at teir fáa arbeiða í Havn ella í heimbygdini.
Sum støðan er í dag, tykir tað vera tvey støð, har føroyingar trívast væl, tá ið teir eru farnir heimanífrá. Tað er antin í Havn ella í Keypmannahavn. Fólk eru sosial dýr, flestu teirra dámar best at búgva har, nógv onnur eisini búgva. Teimum dámar tey tilboð býurin hevur. Mær er sjálvandi greitt, at løgtingsfólk hugsa ikki um útisetar, men um valdømini, men vinningurin verður lítil, vænti eg, tá ið av tornar.
Tað er helst ikki bara tí, at Jákup á Dul Jacobsen er havnarmaður, at hann hevur (hevði?) ætlanir um nýggjan býling í Havn. Hann veit ivaleyst fullvæl, at skulu vit lokka útisetar heimaftur, so mugu vit lokka teir við tilboðum av alkyns slag í Havn, annars koma teir ikki. Útisetarnir, ið vit fyrst og fremst vilja hava heimaftur, búgva ikki í Slangerup ella í Tarm, hugsi eg, teir búgva í Keypmannahavn, Stokkhólmi, Oslo, London og øðrum stórbýum.
Havnin er ikki bara høvuðsstaðurin, hann er so sanniliga eisini landafrøðiligi miðdepil Føroya. Hugsið bara um Reykjavík, Oslo og Keypmannahavn. Teir liggja allir tríggir í útjaðaranum av landinum. Føroyska miðstaðarøkið við undirsjóvarsmogum: Streymmoy, Vágar, Sandoy og Suðureysturoy fáa gagn av einum livandi, búskaparligum sterkum og vaksandi høvuðsstaði. Havnin fer at útvega fólki alsamt vaksandi tal av arbeiðsplássum. Tað fara smábygdirnar ikki at gera. Tað fara tær ongantíð at gera.
Búskaparlig menning er eisini í tí, at stutt og ómakaleyst vegasamband verður til Sandoyar, Vágar og Eysturoyar. Tað hevði havt við sær, at fólk kunnu arbeiða í Havn og búgva í Vágum (tað ber jú longu til), á Sandoynni og í Eysturoynni. Kommunuskatturin verður so goldin í heimbygdini. vágafólk vita longu, sum er, at undirsjóvarsmogan hevur verið rættilig saltvatnsinnspræning fyri oynna. Hví? Tí nú kunnu tey lættliga fara til arbeiðis í Havn!
Í staðin fyri at leggja miðfyrisitingina út á bygd, sum er fjákavesin, sum ber prógv um, at løgtingsfólk duga ikki at hugsa stórt, átti løgtingið til dømis at skipað fyri, at menningargrunnur (eitt slag av marshallshjálp) varð settur á stovn, sum kundi stuðlað vinnulívinum á bygd. Eg veit væl, at hetta er ikki løtan til slíkt, men tá ið tíðirnar eru batnaðar aftur, áttu vit kanska hugsa um á skipanan hátt at ment økini uttan fyri sjálvt miðstaðarøkið.
Vit áttu tvørturímóti heldur í summum førum at styrkt miðsavningina. Tað, at vit framvegis hava dýr sjúkrahús í Klaksvík og á Tvøroyri, er júst tekin um, at politikarar okkara eru politiskt ræddir.
Fólk hugsa ivaleyst øðrvísi í býi enn á bygd, og tað er júst býarhugsan okkum nýtist, tá ið ræður um miðfyrisiting og ikki minst, tá ið um alheimsgering ræður. Meginparturin av tí sindri av intellektualismu, ið er í Føroyum, er fyri ein stóran part í Havn. Henni tørvar okkum í ólukkumáta. Hana finna vit ikki undir hvørjum steini. Hon hevur frægastu gróðrarlíkindi í Havn. Vit skulu fjálga um hana og ikki beina fyri henni við smáligum trongskygni.
Tingfólk tóku dyk á seg og gjørdu Føroyar til eitt valdømi. Tað eigur Edmundur tøkk fyri. Hann hugsaði stórtøkið. Tað var skilagott, tí nú kunnu fólk velja politikarar, sum tey halda vera skilagóðar heldur enn teir, tey eru noydd at velja. Longu nú tosa tingfólk um at broyta nýggju valskipanina. Tað er eftir mínum tykki óðamannatos. Eg ivist onga løtu í, at havnartingfólk, fleiri teirra eru í roynd og veru fødd á bygd og hava tokka til heimbygdina. Tey eru eins góð við bygdirnar og løgtingsfólk, ið eru vald á bygd. Vit høvdu vónandi, ið hvussu er, fingið færri trongskygd løgtingsfólk.
Er miðspjaðing veruliga partur av visión/hvørvisjón 2015?
Á sama hátt sum evropeum leingi hevur verið greitt, at Evropa fær illa verið væl fyri búskaparliga, um USA ikki er búskaparliga væl fyri, vænti eg, at Føroyar fara heldur ikki at vera væl fyri, um Havnin verður svøltað.
Nógv verður eisini tosað um, at fáa dugnaligar og/ella lærdar føroyingar heimaftur, men eitt eiga vit at gera okkum púra greitt. Fólk, ið eru farin heimanífrá á ungum aldri at lesa ella í læru, kunnu kanska, eg sigi kunnu kanska, búsetast aftur í heimbygdini, um tey fáa arbeiði har, men tað er nógv meira hugsandi, at tey heldur vilja sleppa at búgva í Havn. Uttan mun til hvat løgtingsfólk gera, so mugu vit gera okkum púra greitt, at útisetar fara ikki at koma heimaftur uttan so at teir fáa arbeiða í Havn ella í heimbygdini.
Sum støðan er í dag, tykir tað vera tvey støð, har føroyingar trívast væl, tá ið teir eru farnir heimanífrá. Tað er antin í Havn ella í Keypmannahavn. Fólk eru sosial dýr, flestu teirra dámar best at búgva har, nógv onnur eisini búgva. Teimum dámar tey tilboð býurin hevur. Mær er sjálvandi greitt, at løgtingsfólk hugsa ikki um útisetar, men um valdømini, men vinningurin verður lítil, vænti eg, tá ið av tornar.
Tað er helst ikki bara tí, at Jákup á Dul Jacobsen er havnarmaður, at hann hevur (hevði?) ætlanir um nýggjan býling í Havn. Hann veit ivaleyst fullvæl, at skulu vit lokka útisetar heimaftur, so mugu vit lokka teir við tilboðum av alkyns slag í Havn, annars koma teir ikki. Útisetarnir, ið vit fyrst og fremst vilja hava heimaftur, búgva ikki í Slangerup ella í Tarm, hugsi eg, teir búgva í Keypmannahavn, Stokkhólmi, Oslo, London og øðrum stórbýum.
Havnin er ikki bara høvuðsstaðurin, hann er so sanniliga eisini landafrøðiligi miðdepil Føroya. Hugsið bara um Reykjavík, Oslo og Keypmannahavn. Teir liggja allir tríggir í útjaðaranum av landinum. Føroyska miðstaðarøkið við undirsjóvarsmogum: Streymmoy, Vágar, Sandoy og Suðureysturoy fáa gagn av einum livandi, búskaparligum sterkum og vaksandi høvuðsstaði. Havnin fer at útvega fólki alsamt vaksandi tal av arbeiðsplássum. Tað fara smábygdirnar ikki at gera. Tað fara tær ongantíð at gera.
Búskaparlig menning er eisini í tí, at stutt og ómakaleyst vegasamband verður til Sandoyar, Vágar og Eysturoyar. Tað hevði havt við sær, at fólk kunnu arbeiða í Havn og búgva í Vágum (tað ber jú longu til), á Sandoynni og í Eysturoynni. Kommunuskatturin verður so goldin í heimbygdini. vágafólk vita longu, sum er, at undirsjóvarsmogan hevur verið rættilig saltvatnsinnspræning fyri oynna. Hví? Tí nú kunnu tey lættliga fara til arbeiðis í Havn!
Í staðin fyri at leggja miðfyrisitingina út á bygd, sum er fjákavesin, sum ber prógv um, at løgtingsfólk duga ikki at hugsa stórt, átti løgtingið til dømis at skipað fyri, at menningargrunnur (eitt slag av marshallshjálp) varð settur á stovn, sum kundi stuðlað vinnulívinum á bygd. Eg veit væl, at hetta er ikki løtan til slíkt, men tá ið tíðirnar eru batnaðar aftur, áttu vit kanska hugsa um á skipanan hátt at ment økini uttan fyri sjálvt miðstaðarøkið.
Vit áttu tvørturímóti heldur í summum førum at styrkt miðsavningina. Tað, at vit framvegis hava dýr sjúkrahús í Klaksvík og á Tvøroyri, er júst tekin um, at politikarar okkara eru politiskt ræddir.
Fólk hugsa ivaleyst øðrvísi í býi enn á bygd, og tað er júst býarhugsan okkum nýtist, tá ið ræður um miðfyrisiting og ikki minst, tá ið um alheimsgering ræður. Meginparturin av tí sindri av intellektualismu, ið er í Føroyum, er fyri ein stóran part í Havn. Henni tørvar okkum í ólukkumáta. Hana finna vit ikki undir hvørjum steini. Hon hevur frægastu gróðrarlíkindi í Havn. Vit skulu fjálga um hana og ikki beina fyri henni við smáligum trongskygni.
Tingfólk tóku dyk á seg og gjørdu Føroyar til eitt valdømi. Tað eigur Edmundur tøkk fyri. Hann hugsaði stórtøkið. Tað var skilagott, tí nú kunnu fólk velja politikarar, sum tey halda vera skilagóðar heldur enn teir, tey eru noydd at velja. Longu nú tosa tingfólk um at broyta nýggju valskipanina. Tað er eftir mínum tykki óðamannatos. Eg ivist onga løtu í, at havnartingfólk, fleiri teirra eru í roynd og veru fødd á bygd og hava tokka til heimbygdina. Tey eru eins góð við bygdirnar og løgtingsfólk, ið eru vald á bygd. Vit høvdu vónandi, ið hvussu er, fingið færri trongskygd løgtingsfólk.
Er miðspjaðing veruliga partur av visión/hvørvisjón 2015?
Hevur tú hug at lesa fleiri greinir?
Bókaprát
RÓTGRÓNAR YRKINGAR
Seinast í 1960'unum høvdu tey í útvarpinum eina nógv umhildna spurnarkapping, har luttakararnir fingu spurningar í einum evni, hes…
Lesikrókurin
Reyðhærda kvinnan
Í útriðjuni av Istanbul eru unglingin Cem og brunngravarin Mahmut farnir at leita eftir vatni. Undir brennandi sólini grava teir s…
Bókaprát
Bókin um Rituvík
- løgd fram í Løkshøll fríggjadagin kl. 16
Bókaprát
Tá ið eg fór at týða: Íspinnurin og skrúviblýanturin
Nú ið Sprotin fór um tey tríati, rennur mær mangt í huga, til dømis tá ið eg fór at týða.
Bókaprát
Pauli Nielsen – ein frálíka góður týðari, sum sýgur eksotiskan skaldskap inn í føroyskt
Pauli Nielsen, gamli rektarin á Føroya læraraskúla, hevur, umframt mong onnur verk um m.a. námsfrøði, týtt 11 stórverk, sum hann h…
Lesikrókurin
Staklutirnir
Staklutirnir er ein skaldsøga við fýra persónlýsingum og túsund staklutum, um tumlaðar fikkubøkur, psykedeliskan dans og nøtrandi…
Bókaprát
ALLIR LUKTIR ÖRKYMLA MÍN STAÐARSANS
Tað kendist ikki meir enn hóskandi, at tað var sjálvan Móðurmálsdagin, føðingardag V.U.Hammersheimbs 25. mars, at eg í postkassanu…
Bókaprát
Nýtt stuttsøgusavn hjá Oddfríði Marna Rasmussen
Savnið viðger menniskju, sum eru steðgað upp, eru læst av fordómum og umhvørvi, har menningin tykist strandað.
01.03.2024
Kærleikin
28.02.2024
Orð & tónar á Reinsarínum
15.01.2024
Stóri týðarin Edvard S. Olsen
22.12.2023
Í Góðadali triðja jólamorgun
21.12.2023
Merking
19.12.2023
At fylgja hjartanum
15.12.2023
FRITS livdi og fagnaði lívinum
13.12.2023
Nobelfyrilestur eftir Jon Fosse
08.12.2023
Tá ið talað mál gevur skriftini flog
01.12.2023
Jonhard Mikkelsen 70 ár
27.11.2023
Fiskahúsið
14.11.2023
BÓKADAGAR 2023 - Góðkrút
14.11.2023
BÓKADAGAR 2023 - Rakel Helmsdal
14.11.2023
BÓKADAGAR 2023 - Sanna Dahl
14.11.2023
BÓKADAGAR 2023 - Jón Kalman Stefánsson (IS)
07.11.2023
Rithøvundavitjan úr Íslandi
05.11.2023
VEÐURSJÚKA – nýggj bók eftir Una Arge
31.10.2023
SANNA DAHL
28.10.2023
GÓÐKRÚT
20.10.2023
ORÐ&TÓNAR tann 26. oktobur á Reinsarínum
16.10.2023
Góðkrút
09.10.2023
Jon Fosse Nobel-heiðursløntur
03.10.2023
ORÐ OG TÓNAR
29.09.2023
Upplesarin
05.09.2023
Eyðun Johannessen flutti mørk
02.09.2023
Upplesarin
27.08.2023
Martin J.
26.08.2023
Fagnaðarkvøld fyri Martini Joensen
21.08.2023
ORÐ&TÓNAR AFTUR Á REINSARÍNUM
13.08.2023
Fagnaðarkvøld fyri Martini Joensen
09.07.2023
Sum hvalur, ið kemur upp at blása
15.06.2023
Pløg beinagrindir teirra deyðu
06.06.2023
FØROYASMAKKUR - vald ein av heimsins bestu kokkabókum í 2023
28.05.2023
Reyn, kæra Reyn á mentanarnáttini
22.05.2023
MERKING
19.05.2023
Ukrainska dagbókin
17.05.2023
Ukrainska dagbókin
08.05.2023
Renna úlv
22.04.2023
Minni frá míni lívsleið
22.04.2023
Kom í Mentanarhúsið í Fuglafirði flaggdagskvøld kl. 20!