Ein nýggj undirstætt
Virðingin fyri ungdóminum gongur tann skeiva vegin. Tað hava vit sæð síðstu árini. Vunnin rættindi verða tikin frá teimum. Og nógv ung kenna seg sum syndabukkar í eini tíð, tá ið samfelagsbúskapurin viknar. Nógvastaðni í Evropa umboða ung eina nýggja undirstætt. Ungdómar og útlendingar standa aftast í røðini, ið leitar eftir arbeiði. Ungdómsarbeiðsloysi er ein vaksandi trupulleiki í øllum Vesturheiminum – eisini her heima – og kann enda við sosialum sorgarleiki í næstu framtíð.
Alt fleiri ung verða eisini tveitt í fongsul, ið hýsa herviligum vaksnum brotsmonnum. Í Danmark arbeiða fleiri leiðandi politikarar úr fleiri flokkum fyri at
taka aldursmarkið heilt burtur, so at øll børn og ung kunnu revsast fyri kriminalitet. Í Bretlandi, sum avbyrgir ungfólk í hópatali, er júst komið fram,
at fangavørðar hava eina serliga skrivliga leiðbeining, ið greiðir teimum frá, hvussu truplir unglingar kunnu pínast likamliga. Ungdómar verða, mugu vit
ásanna, viðfarnir, sum vóru teir yvirgangskroppar, ið hótta samfelagið í síni heild.
Tá ið útbúgvingin eisini verður tikin frá ungdóminum, so er tað kanska ein harðari revsing enn at senda ungdómin á arbeiðslegu ella í fongsul. Tá tekur tú framtíðina frá teimum. Tú skræðir veingirnar av fuglinum, sum skjótt skal á flog. Tað er eitt slag av samfelagsligum deyðadómi, ið ger eitt heilt ættarlið til B-borgarar. Tú forðar teimum í at fáa vitanina og royndirnar, tey hava inniliga brúk fyri. Djúpar fíggjarligar skerjingar á útbúgvingarøkinum raka yngstu ættarliðini serliga meint. Tað sigur seg sjálvt. Nógv samfeløg gera hetta mistakið: tey spara framtíðina burtur... Hetta skapar eyðsæð ótta í ungdóminum, ein ótta, ið spjaðist og elvir til vónloysi. Og hetta kann ikki tulkast sum annað enn eina væntandi viðurkenning av ungdóminum. Úrslitið verður ofta, at ungdómurin, sum kennir seg óynsktan og ónyttugan, rýmir burtur í onnur lond. Tá ið ung hvørki fáa útbúgving ella arbeiði, og samfelagið ikki vil stuðla teimum, so eru ikki bara tey ungu í neyð; støðan rakar eisini foreldrini og familjuna hart.
Vit vilja gjarna hava ung, sum vísa áhuga fyri politikki, men vit geva teimum ikki valrætt (undir átjan ár). Vit vilja hava ung at taka lut á arbeiðsmarknaðinum, men vit bjóða teimum ikki sámuliga løn. Vit vilja hava ung at nema sær hægri útbúgving, men vit raðfesta ikki útbúgvingarøkið nóg høgt. Vit vilja fegin at ung festa búgv heima í Føroyum, men vit hava ongar leiguíbúðir at bjóða teimum. Tó eru tíbetur eisini glottar at hóma viðhvørt. Tað eru politiskar røddir, sum vilja bøta um korini hjá børnum og ungdómum í samfelagnum. Høvuðsrákið er tó, eins og aðrastaðni í Evropa, at tey ungu missa rættindi og verða slept upp á fjall. Myndugleikarnir geva foreldrunum ábyrgdina fyri trupulleikunum hjá teimum ungu. Ungdómurin hevur í nógvum førum fingið tann ivasama heiður at vera eitt slag av innara fíggindina, sum má berjast niður við harðari hond. Floyalshandskar samfelagsins eru tveittir burtur og avloystir av stálneva, ið skal disciplinera uppreistrarsinnaðar unglingar.
Ung við serligum tørvi umboða ein serliga veikan samfelagsbólk. Í Føroyum hoyrist javnan um familjur, sum flyta av landinum, tí tey ikki fáa neyðuga hjálp til børnini, sum líða av likamligari ella sálarligari sjúku. Samfelagið hevur snøgt sagt onki at bjóða teimum. Eisini her eru tey ungu tíverri fyri vanbýti. Eitt mótrák má skjótt koma, sum vendir alduni, so at yngstu samfelagsborgararnir aftur fáa síni rættindi. Sonevnda eldrabylgjan, ið flytir miðalaldurin í landinum nógv upp, ger tað uppaftur meira átrokandi at geva unga minnilutanum eitt rættvíst vald í samfelagnum. Tey skulu ikki kódna í "gráum gulli".
Tá ið útbúgvingin eisini verður tikin frá ungdóminum, so er tað kanska ein harðari revsing enn at senda ungdómin á arbeiðslegu ella í fongsul. Tá tekur tú framtíðina frá teimum. Tú skræðir veingirnar av fuglinum, sum skjótt skal á flog. Tað er eitt slag av samfelagsligum deyðadómi, ið ger eitt heilt ættarlið til B-borgarar. Tú forðar teimum í at fáa vitanina og royndirnar, tey hava inniliga brúk fyri. Djúpar fíggjarligar skerjingar á útbúgvingarøkinum raka yngstu ættarliðini serliga meint. Tað sigur seg sjálvt. Nógv samfeløg gera hetta mistakið: tey spara framtíðina burtur... Hetta skapar eyðsæð ótta í ungdóminum, ein ótta, ið spjaðist og elvir til vónloysi. Og hetta kann ikki tulkast sum annað enn eina væntandi viðurkenning av ungdóminum. Úrslitið verður ofta, at ungdómurin, sum kennir seg óynsktan og ónyttugan, rýmir burtur í onnur lond. Tá ið ung hvørki fáa útbúgving ella arbeiði, og samfelagið ikki vil stuðla teimum, so eru ikki bara tey ungu í neyð; støðan rakar eisini foreldrini og familjuna hart.
Vit vilja gjarna hava ung, sum vísa áhuga fyri politikki, men vit geva teimum ikki valrætt (undir átjan ár). Vit vilja hava ung at taka lut á arbeiðsmarknaðinum, men vit bjóða teimum ikki sámuliga løn. Vit vilja hava ung at nema sær hægri útbúgving, men vit raðfesta ikki útbúgvingarøkið nóg høgt. Vit vilja fegin at ung festa búgv heima í Føroyum, men vit hava ongar leiguíbúðir at bjóða teimum. Tó eru tíbetur eisini glottar at hóma viðhvørt. Tað eru politiskar røddir, sum vilja bøta um korini hjá børnum og ungdómum í samfelagnum. Høvuðsrákið er tó, eins og aðrastaðni í Evropa, at tey ungu missa rættindi og verða slept upp á fjall. Myndugleikarnir geva foreldrunum ábyrgdina fyri trupulleikunum hjá teimum ungu. Ungdómurin hevur í nógvum førum fingið tann ivasama heiður at vera eitt slag av innara fíggindina, sum má berjast niður við harðari hond. Floyalshandskar samfelagsins eru tveittir burtur og avloystir av stálneva, ið skal disciplinera uppreistrarsinnaðar unglingar.
Ung við serligum tørvi umboða ein serliga veikan samfelagsbólk. Í Føroyum hoyrist javnan um familjur, sum flyta av landinum, tí tey ikki fáa neyðuga hjálp til børnini, sum líða av likamligari ella sálarligari sjúku. Samfelagið hevur snøgt sagt onki at bjóða teimum. Eisini her eru tey ungu tíverri fyri vanbýti. Eitt mótrák má skjótt koma, sum vendir alduni, so at yngstu samfelagsborgararnir aftur fáa síni rættindi. Sonevnda eldrabylgjan, ið flytir miðalaldurin í landinum nógv upp, ger tað uppaftur meira átrokandi at geva unga minnilutanum eitt rættvíst vald í samfelagnum. Tey skulu ikki kódna í "gráum gulli".
Hevur tú hug at lesa fleiri greinir?
Bókaprát
RÓTGRÓNAR YRKINGAR
Seinast í 1960'unum høvdu tey í útvarpinum eina nógv umhildna spurnarkapping, har luttakararnir fingu spurningar í einum evni, hes…
Lesikrókurin
Reyðhærda kvinnan
Í útriðjuni av Istanbul eru unglingin Cem og brunngravarin Mahmut farnir at leita eftir vatni. Undir brennandi sólini grava teir s…
Bókaprát
Bókin um Rituvík
- løgd fram í Løkshøll fríggjadagin kl. 16
Bókaprát
Tá ið eg fór at týða: Íspinnurin og skrúviblýanturin
Nú ið Sprotin fór um tey tríati, rennur mær mangt í huga, til dømis tá ið eg fór at týða.
Bókaprát
Pauli Nielsen – ein frálíka góður týðari, sum sýgur eksotiskan skaldskap inn í føroyskt
Pauli Nielsen, gamli rektarin á Føroya læraraskúla, hevur, umframt mong onnur verk um m.a. námsfrøði, týtt 11 stórverk, sum hann h…
Lesikrókurin
Staklutirnir
Staklutirnir er ein skaldsøga við fýra persónlýsingum og túsund staklutum, um tumlaðar fikkubøkur, psykedeliskan dans og nøtrandi…
Bókaprát
ALLIR LUKTIR ÖRKYMLA MÍN STAÐARSANS
Tað kendist ikki meir enn hóskandi, at tað var sjálvan Móðurmálsdagin, føðingardag V.U.Hammersheimbs 25. mars, at eg í postkassanu…
Bókaprát
Nýtt stuttsøgusavn hjá Oddfríði Marna Rasmussen
Savnið viðger menniskju, sum eru steðgað upp, eru læst av fordómum og umhvørvi, har menningin tykist strandað.
01.03.2024
Kærleikin
28.02.2024
Orð & tónar á Reinsarínum
15.01.2024
Stóri týðarin Edvard S. Olsen
22.12.2023
Í Góðadali triðja jólamorgun
21.12.2023
Merking
19.12.2023
At fylgja hjartanum
15.12.2023
FRITS livdi og fagnaði lívinum
13.12.2023
Nobelfyrilestur eftir Jon Fosse
08.12.2023
Tá ið talað mál gevur skriftini flog
01.12.2023
Jonhard Mikkelsen 70 ár
27.11.2023
Fiskahúsið
14.11.2023
BÓKADAGAR 2023 - Góðkrút
14.11.2023
BÓKADAGAR 2023 - Rakel Helmsdal
14.11.2023
BÓKADAGAR 2023 - Sanna Dahl
14.11.2023
BÓKADAGAR 2023 - Jón Kalman Stefánsson (IS)
07.11.2023
Rithøvundavitjan úr Íslandi
05.11.2023
VEÐURSJÚKA – nýggj bók eftir Una Arge
31.10.2023
SANNA DAHL
28.10.2023
GÓÐKRÚT
20.10.2023
ORÐ&TÓNAR tann 26. oktobur á Reinsarínum
16.10.2023
Góðkrút
09.10.2023
Jon Fosse Nobel-heiðursløntur
03.10.2023
ORÐ OG TÓNAR
29.09.2023
Upplesarin
05.09.2023
Eyðun Johannessen flutti mørk
02.09.2023
Upplesarin
27.08.2023
Martin J.
26.08.2023
Fagnaðarkvøld fyri Martini Joensen
21.08.2023
ORÐ&TÓNAR AFTUR Á REINSARÍNUM
13.08.2023
Fagnaðarkvøld fyri Martini Joensen
09.07.2023
Sum hvalur, ið kemur upp at blása
15.06.2023
Pløg beinagrindir teirra deyðu
06.06.2023
FØROYASMAKKUR - vald ein av heimsins bestu kokkabókum í 2023
28.05.2023
Reyn, kæra Reyn á mentanarnáttini
22.05.2023
MERKING
19.05.2023
Ukrainska dagbókin
17.05.2023
Ukrainska dagbókin
08.05.2023
Renna úlv
22.04.2023
Minni frá míni lívsleið
22.04.2023
Kom í Mentanarhúsið í Fuglafirði flaggdagskvøld kl. 20!