Henry Miller

Eingilin er mítt vatnmerki

Henry Miller( 1891 – 1980), amerikanskur rithøvundur, sum er kendur fyri sínar erotisku romanir, elskaði at gera vatnlitsmyndir. Hetta gjørdi hann alt sítt lív – ja, í heili seksti ár  dagliga.

29.05.2016
Frits Johannesen
Ymist

Hann hevur skrivað eina stuttsøgu, sum eitur: Eingilin er mítt vatnmerki, og er hetta um, hvussu hann fer við penslinum leitandi á tí hvíta arkinum og fær til endans við tógvið stríð sett sítt fingramerki á myndina. Hann skrubbar og vaskar skapini á arkinum, og koma ymisk skap fram, sum hann kýnir, klappar og vaskar burtur aftur. Úrslitið kallar hann  fyri eitt meistaraverk – eingin ivi um tað, og summi siga, at hetta er ikki ein hissini tilburður, men ein sannur gleðisrúsur at fylgja honum á hesi  vallaraferð, sum kemur burtur úr ongum. Er hetta ikki rørandi? Tað sama kunnu vit siga um  23. sálm Dávids, at hann  er eisini ein eydnusom yrking, sum kemur burtur úr ongum. Allur hesin spuni er onkunstaðni í huga hansara, í litunum og fingrunum – eitt noða, ein kyrra,  sum leggur rygg til eina skapandi løtu.

Fugloyingar brúka eitt heiti um veður og vind: At standa oman brim og liggja oman brim, tá  fært tú ikki flota bát, tá slepst ikki út um landoddarnar fyri sjóvarilsku og brimi. Her er tað natúran, sum vísir tenn, men tað  kann mangan vera brim og treingja saman um  í huganum, so torført tað kann vera at taka pensilin og royna at flota tann listaliga árabátin og fara um djúpini á tí hvíta arkinum. Henry Miller gjørdi vatnlitsmyndir  alt sítt lív. Henda  frásøgnin, sum eg her sipi til, er ein sera skaldakend frásøgn, sum bert skald kunnu gera tað, men tú dánar, tá ið tú ert liðugur ella liðug at lesa hetta. Tá stendur bara eingilin eftir, eftir at hava verið skrubbaður, vaskaður, men helt tátt til endans, og gjørdist hann vatnmerki í hesari myndagerð. Hann hevði tá verið um flúrar og sker í myndagerðini, ein lagdeild mynd við ymsum hugtøkum, sum hann sjálvur spyr tann, sum skoðar verkið, um hann  sær nakað. Kanst tú fáa eygað á vøtnini handan Ural fjøllini? Kanst tú síggja Triumfbogan koma undan roykinum úr Asia? Kunnu tit síggja pingvinirnar tina í Himalaya? Kunnu tit síggja grikkar og seminolarnar fara ígjøgnum ein kirkjugarð? Síggja tit krossfiskarnar liggja á rygginum og mýlini, sum halda teimum uppi? Síggja tit hetta blekkið, sum høgguslokkurin verður fóðraður við?

So sigur Henry Miller- “Nei, tit síggja tað ikki, tí tit síggja bara tann bláa, kalda eingilin, sum hevur bitið seg fastan í ein gletsjara!” Eingilin er her fyri at føra tykkum til Himmals, har alt er pluss, og minus ikki finst. Eingilin er her sum eitt vatnmerki, eitt vatnmerki, sum borgar fyri sakloysi í okkara hugaverð. Eingilin kennir ikki til kropsligar veikleikar. Tað er listafólkið, sum kennir til veikleikarnar. Eingilin er her fyri at stroya sundirskorið persille yvir tykkara omolettir, at seta smærur í tykkara knappahol. Einum hesti, sum kom fram í myndagerðini, fekk eg skrubbað gudafrøðina úr faksinum, - eg kláraði at vaska burtur tað gula úr Yangtsze-Kiang, - eg kundi skavað persónligheitina úr manninum í gondoluni,- eg kundi vaskað skýggini heilt burtur, men eingilin kann eg ikki skrubba burtur. Eingilin er mítt vatnmerki.

29.05.2016
Frits Johannesen
Ymist

Hevur tú hug at lesa fleiri greinir?