Tú vart 61 ár tá og eg 51.

Myndin rennur fram fyri meg í dag, nú Merkið aftur er vundið í húnar hátt á hvørjari flaggstong í landinum. Tey siga fyri mær, at tað er tí, at bretar viðurkendi Merkið sum okkara flagg henda dagin, trý ár áðrenn, tú vart føddur.

Og um henda dagin skrivar tú einastaðni í bókini, eg í dag havi fingið: “Eitt undantak frá øllum hesum var tó góðkenning breta av føroyska flagginum til nýtslu á sjónum. Hetta kom amtmanninum illa við. Fáar dagar fyri 25. apríl 1940 hevði Hilbert tosað við Mason, at sum meginreglu vildi hann halda fast um, at føroyingar framhaldandi skuldu sigla undir Dannebrog. Tó vildi hann ganga við til, at eitt serligt frámerki varð sett á danska flaggið – “når blot det færøske flag bliver undgået”. Hilbert greiddi Mason frá gongdini í flaggstríðnum, sum verið hevði fyri 1940, og frá formligu støðu donsku stjórnarinnar, sum var tann, at ríkisflaggið skuldi galda fyri alt ríkið. Eisini vildi amtmaðurin góðtaka, at føroysk skip sigldu undir bretskum flaggi – eins og donsk skip, sum Ongland hevði lagt hald á undir krígnum. Hilbert skilti samrøðuna við Mason sum eitt óalment lyfti um, at bretar ikki fóru at viðurkenna føroyska flaggið. Amtmanninum kom tí dátt við, tá ið bretar  25. apríl 1940 góðkendu føroyska flaggið til skipasigling.”

Nú er flaggdagur aftur. Nú er bókin komin. Men tú, tú ert horvin.

Men, góði Jákup, eg skal siga tær, at eg haldi, at eg veit, hví summi fløgg veittra meira í dag enn onnur. Niðri á Bryggjubakka í hølum Føroya Fiskimannafelags, har er boðið til hátíðarløtu, har hava menn flutt um upp á stólar og borð, har er borðreitt og fyrireikað til tað stóra tiltakið. Har ganga Tobbi og Høgni og Jonhard og nógv, nógv onnur og fesja runt og skulu hava alt til reiðar til ta stóru løtuna. Menn hava fyrireikað røður og framløgur og søgur. Orsøkin er, at ramman um tína Diamanttíð er um at verða liðug sett saman. Handritið, tú arbeiddi við tey fimm, seks árini frá 2004-2009 inni í klivanum á Kongaliga Bókasavninum í Keypmannahavn, søgan um loysingarpolitikkin í 1940-árunum, er nú konverterað til eitt fyrsta bind av politisku søguni hjá teimum, sum vildu frælsar Føroyar.

Hevði tú vitað! Hevði tú sæð skránna! Hevði tú sæð verkið!

Fremst í bókini skriva útgevararnir, at: “Umráðandi var fyri høvundin og okkum, at hin fyrri hevði treytaleyst frælsi til at skriva søguna úr einum søgufrøðiligum sjónarhorni uttan partapolitiska og okkara íblanding yvirhøvur.” Eg veit, at hetta var tær ein dýrmætur setningur. At tú fekst frælsi til at skriva tað, tú helt vera best og rættast til tess at lýsa málið út í æsir.

Eg minnist, hvussu ofta og nógv tú tosaði um hesa uppgávuna. Hvussu álvarsamt tú helt tað vera at sleppa at siga hesa søguna.Tú vart ikki tjóðveldismaður, tú vart ikki sambandsmaður, tú vart ikki fólkafloksmaður og tú vart ikki javnaðarmaður. Tað var einki av hesum, sum gjørdi, at tú vart betri ella verri fyri at skriva hetta verkið. Tú vart søgufrøðingur, segði tú altíð, og eg hoyrdi teg altíð siga hetta við stóra S. Tú vildi greiða úr hondum eitt álítandi søguligt verk, eitt verk, sum øll kundu líta á, har útsagnirnar vóru tær røttu, og har alt kundi skjalfestast, soleiðis at eftirtíðin, tey ungu, skuldu kenna teirra egnu søgu.

- Tú visti ikki, um tú fórt at klára tað, segði tú.

- Men, segði eg, tú hevði roynt hetta áður og haraftrat við einum úrsliti til ug, so hví ikki royna aftur. Tað var ikki altavgerandi hjá tær, um tað var søgan um loysing, ella tað var søgan um samband ella um javnaðin. Tað var søgan, sum hevði alt at siga. Og hana dugdi tú meistarliga at siga.

Tað er ikki heilt av leið, at hetta verk títt ger útsøgnina hjá teimum til skammar, sum siga, at okkum vanta skúla- og lærubøkur til okkara ungdóm. Eg eri bangin fyri, at summi teirra, ið siga slíkt, kenna ikki okkara bókmentir í nóg stóran mun, men lat tað liggja hesa ferð.

Góði Jákup! Eg ynski tær hjartaliga til lukku við avrikinum og hevði ynskt, at tú vart ein fluga á vegginum á Bryggjubakka í dag.    

Jákup Thorsteinsson (1943-2009): Loysingarpolitikkur í 1940-árunum. Við serligum atliti at virki Erlends Paturssonar. Fólkatingsgrunnurin 2014.