Merkismaðurin Svenning rundar 75
Vit føroyingar hava altíð átt einstaklingar, ið hómaðu eitt størri mál enn gerandisputl og tað at vera eygnatænari hjá fjøldini. Hesir einstaklingar kýttu seg og løgdu doyðin á at gera okkum út við hentleikum, sum tíðin kravdi. Fólkið fram um alt.
Eitt av hesum undangongufólkum er lærarin Svenning Tausen. Hann er ættaður úr Hovi, tók prógv frá Føroya Læraraskúla í 1958, og sum so mangir aðrir góðir
hovbingar hevur hann djúpar ættarrøtur úr Stórhúsi.
Lutur hansara til frama fyri føroyskt mál er ómetaligur. Í mong ár hevur hann rættlisið og vegleitt fólk, sum hava leitað sær ráð hjá honum, tá ið tey skuldu hava okkurt handrit prentað. Skal eg gita, er talan um ikki undir 10.000 blaðsíður. Gløggur og beinasamur hevur hann lagt ungum og gomlum, høgum og lágum lag á. Aftur at sær í hesum arbeiði hevur hann havt konu sína, Amy, sum er ættað úr Rituvík, og sum hevur málkenslu og sjáldama gott máloyra.
Svenning hevur havt serligan áhuga fyri føroyskum máli, men eisini støddfrøði, alisfrøði, evnafrøði, lívfrøði, fuglafrøði, jarðfrøði og landafrøði. Og hann veit sum fáur skil á, hvør ið er skyldur við hvønn í Føroyum.
Hegnisliga hava tey bæði við bøtandi hond vegleitt og borið fram uppskot um broytingar og hava umvælt. Tey hava lagt lív og sál í at fáa tekstin so vakran, fyndarríkan og beinraknan sum gjørligt. Málsliga var Svenning stak væl áborin heimanífrá, og til tess at búgva seg enn betur út, gekk hann á Málstovni Føroya hjá Chr. Matras og hevur sogið sær málsliga føði frá málfrøðingunum Tórarini Evensen, Johan Fritzner, Leiv Heggstad og Jan de Vries.
Um lærarastarv Svennings ber til at lesa í bókini FØROYSKIR FÓLKASKÚLALÆRARAR.
Svenning var millum oddamenninar at fáa Bókamiðsøluna setta á stovn. Hann var formaður í nevndini í 12 ár. Harumframt hevur hann verið uppi í so mongum felagsarbeiði til frama fyri Føroya skúla og føroyskt kirkjumál.
Torført er at taka nakað fram um annað, sum hann hevur týtt til føroyskt, men BÍBLIUSØGUR 1 og 2, sum Skúlabókagrunnurin hevur givið út í fleiri útgávum, man vera millum tað besta.
Aðrar bøkur frá hansara hond eru: ORÐ UM ORÐ 1 og 2, ORÐ OG ORÐAÐ. Hetta eru serstakliga hentar handbøkur, har hann hevur leitað fram óteljandi dømi um vánaligan málburð og kemur við sínari bøtandi hond við uppskotum um betri málburð. Saman við øðrum hevur hann givið okkum hesar bøkurnar: NÁTTÚRUSØGULIGUR ORÐALISTI, KRISTNIKUNNLEIKI TIL SKÚLABRÚKS, LINDÝR, ÆTTIN UNGA, BÍBLIUKORTABÓK, FUGLAR Í NORÐURHØVUM, LITFLORA, og ikki minst tað glæsiliga verkið HEIMSATLAS, sum nú verður umvælt til nýggja útgávu.
Í 1990 fekk Svenning Bókmentavirðisløn M.A.Jacobsens fyri yrkisbókmentir.
Tað var eitt satt ódnartak og eitt bragd, sum Svenning tók saman við okkara fremstu mentafólkum, tá ið tey settu sær fyri at útvega barnaskúlanum tilfar á móðurmálinum. Vit áttu mangt og hvat á føroyskum umframt Føroya Floru og Dýralæru hjá vágamonnunum Rasmusi Rasmussen og Mikkjali á Ryggi, men í staðin fyri alt tað danska fingu vit nú smáar bøkur í at kalla øllum evnum inn um skúlagátt, hóast illa stóð til og stendur til við undirvísingartilfari til miðnámsútbúgving og tílíkt.
Vit kunnu til stuttleika nevna heftini, sum Føroya Náttúra-Føroya Skúli gav út. Sumt var týtt, og okkurt var upprunaligt føroyskt tilfar: Gróður og gróðrarvánir (1952), Gagnfiskar í Føroyum (1953), Sjógvurin (1954), Fiskalikamið (1955), Firvaldar (1956) Lindýr (1964), Hvalur og kópur (1960), og so framvegis.
Eg var so heppin at fáa Svenning til lærara í realskúlanum í Hoydølum. Sum næmingur var eg tornæmur og balstýrin, men Svenning var tolin og nærlagdur. Hetta sama bera øll honum, sum eg havi hitt aftur seinni. Næmingar, sum hava havt Svenning Tausen sum lærara, ganga ikki sum skarvur tunguleysi.
Svenning og hansara ættarlið av lærarum varð onkuntíð forhánisliga kallað "seminaristarnir". Men tað er munur á, at hesir "seminaristar" løgdu meiri skrivligt tilfar eftir seg til frama fyri føroyskan ungdóm enn teir akademikarar og aðrir danskt sinnaðir, sum settu seg í best løntu sessirnar í Føroyum og lítið og einki løgdu í, hvat mál teir brúktu í frálæru sínari. Men enn er langt á mál.
Týsdagin 12.apríl fer Svenning Tausen um tey 75. Tað var honum til eydnu lagað at fáa Amy, f. Olsen, úr Rituvík til konu. Hon hevur týtt fleir bøkur av einlistum og fekk í 1996 Barnabókavirðisløn Tórshavnar býráðs. Tey bæði eiga børnini Duritu og Magnus.
Tilfarið frá Svenningi og Amy slær ikki falskar mentir.
Lutur hansara til frama fyri føroyskt mál er ómetaligur. Í mong ár hevur hann rættlisið og vegleitt fólk, sum hava leitað sær ráð hjá honum, tá ið tey skuldu hava okkurt handrit prentað. Skal eg gita, er talan um ikki undir 10.000 blaðsíður. Gløggur og beinasamur hevur hann lagt ungum og gomlum, høgum og lágum lag á. Aftur at sær í hesum arbeiði hevur hann havt konu sína, Amy, sum er ættað úr Rituvík, og sum hevur málkenslu og sjáldama gott máloyra.
Svenning hevur havt serligan áhuga fyri føroyskum máli, men eisini støddfrøði, alisfrøði, evnafrøði, lívfrøði, fuglafrøði, jarðfrøði og landafrøði. Og hann veit sum fáur skil á, hvør ið er skyldur við hvønn í Føroyum.
Hegnisliga hava tey bæði við bøtandi hond vegleitt og borið fram uppskot um broytingar og hava umvælt. Tey hava lagt lív og sál í at fáa tekstin so vakran, fyndarríkan og beinraknan sum gjørligt. Málsliga var Svenning stak væl áborin heimanífrá, og til tess at búgva seg enn betur út, gekk hann á Málstovni Føroya hjá Chr. Matras og hevur sogið sær málsliga føði frá málfrøðingunum Tórarini Evensen, Johan Fritzner, Leiv Heggstad og Jan de Vries.
Um lærarastarv Svennings ber til at lesa í bókini FØROYSKIR FÓLKASKÚLALÆRARAR.
Svenning var millum oddamenninar at fáa Bókamiðsøluna setta á stovn. Hann var formaður í nevndini í 12 ár. Harumframt hevur hann verið uppi í so mongum felagsarbeiði til frama fyri Føroya skúla og føroyskt kirkjumál.
Torført er at taka nakað fram um annað, sum hann hevur týtt til føroyskt, men BÍBLIUSØGUR 1 og 2, sum Skúlabókagrunnurin hevur givið út í fleiri útgávum, man vera millum tað besta.
Aðrar bøkur frá hansara hond eru: ORÐ UM ORÐ 1 og 2, ORÐ OG ORÐAÐ. Hetta eru serstakliga hentar handbøkur, har hann hevur leitað fram óteljandi dømi um vánaligan málburð og kemur við sínari bøtandi hond við uppskotum um betri málburð. Saman við øðrum hevur hann givið okkum hesar bøkurnar: NÁTTÚRUSØGULIGUR ORÐALISTI, KRISTNIKUNNLEIKI TIL SKÚLABRÚKS, LINDÝR, ÆTTIN UNGA, BÍBLIUKORTABÓK, FUGLAR Í NORÐURHØVUM, LITFLORA, og ikki minst tað glæsiliga verkið HEIMSATLAS, sum nú verður umvælt til nýggja útgávu.
Í 1990 fekk Svenning Bókmentavirðisløn M.A.Jacobsens fyri yrkisbókmentir.
Tað var eitt satt ódnartak og eitt bragd, sum Svenning tók saman við okkara fremstu mentafólkum, tá ið tey settu sær fyri at útvega barnaskúlanum tilfar á móðurmálinum. Vit áttu mangt og hvat á føroyskum umframt Føroya Floru og Dýralæru hjá vágamonnunum Rasmusi Rasmussen og Mikkjali á Ryggi, men í staðin fyri alt tað danska fingu vit nú smáar bøkur í at kalla øllum evnum inn um skúlagátt, hóast illa stóð til og stendur til við undirvísingartilfari til miðnámsútbúgving og tílíkt.
Vit kunnu til stuttleika nevna heftini, sum Føroya Náttúra-Føroya Skúli gav út. Sumt var týtt, og okkurt var upprunaligt føroyskt tilfar: Gróður og gróðrarvánir (1952), Gagnfiskar í Føroyum (1953), Sjógvurin (1954), Fiskalikamið (1955), Firvaldar (1956) Lindýr (1964), Hvalur og kópur (1960), og so framvegis.
Eg var so heppin at fáa Svenning til lærara í realskúlanum í Hoydølum. Sum næmingur var eg tornæmur og balstýrin, men Svenning var tolin og nærlagdur. Hetta sama bera øll honum, sum eg havi hitt aftur seinni. Næmingar, sum hava havt Svenning Tausen sum lærara, ganga ikki sum skarvur tunguleysi.
Svenning og hansara ættarlið av lærarum varð onkuntíð forhánisliga kallað "seminaristarnir". Men tað er munur á, at hesir "seminaristar" løgdu meiri skrivligt tilfar eftir seg til frama fyri føroyskan ungdóm enn teir akademikarar og aðrir danskt sinnaðir, sum settu seg í best løntu sessirnar í Føroyum og lítið og einki løgdu í, hvat mál teir brúktu í frálæru sínari. Men enn er langt á mál.
Týsdagin 12.apríl fer Svenning Tausen um tey 75. Tað var honum til eydnu lagað at fáa Amy, f. Olsen, úr Rituvík til konu. Hon hevur týtt fleir bøkur av einlistum og fekk í 1996 Barnabókavirðisløn Tórshavnar býráðs. Tey bæði eiga børnini Duritu og Magnus.
Tilfarið frá Svenningi og Amy slær ikki falskar mentir.
Hevur tú hug at lesa fleiri greinir?
Bókaprát
Bókin um Rituvík
- løgd fram í Løkshøll fríggjadagin kl. 16
Bókaprát
Tá ið eg fór at týða: Íspinnurin og skrúviblýanturin
Nú ið Sprotin fór um tey tríati, rennur mær mangt í huga, til dømis tá ið eg fór at týða.
Bókaprát
Pauli Nielsen – ein frálíka góður týðari, sum sýgur eksotiskan skaldskap inn í føroyskt
Pauli Nielsen, gamli rektarin á Føroya læraraskúla, hevur, umframt mong onnur verk um m.a. námsfrøði, týtt 11 stórverk, sum hann h…
Lesikrókurin
Staklutirnir
Staklutirnir er ein skaldsøga við fýra persónlýsingum og túsund staklutum, um tumlaðar fikkubøkur, psykedeliskan dans og nøtrandi…
Bókaprát
ALLIR LUKTIR ÖRKYMLA MÍN STAÐARSANS
Tað kendist ikki meir enn hóskandi, at tað var sjálvan Móðurmálsdagin, føðingardag V.U.Hammersheimbs 25. mars, at eg í postkassanu…
Bókaprát
Nýtt stuttsøgusavn hjá Oddfríði Marna Rasmussen
Savnið viðger menniskju, sum eru steðgað upp, eru læst av fordómum og umhvørvi, har menningin tykist strandað.
Lesikrókurin
Kærleikin
Laki Sarris nærkast teimum fjøruti, hann er giftur við Lenu, og tey eiga fýra ára gamla Jóhan. Lívið verður endavent, tá ið Laki v…
Orð og tónar
Orð & tónar á Reinsarínum
"Abort – grundgevingar fyri rættinum at velja sjálv" er heitið á bók, sum Sprotin gevur út, og sum verður løgd fram á Reinsarínum…
15.01.2024
Stóri týðarin Edvard S. Olsen
22.12.2023
Í Góðadali triðja jólamorgun
21.12.2023
Merking
19.12.2023
At fylgja hjartanum
15.12.2023
FRITS livdi og fagnaði lívinum
13.12.2023
Nobelfyrilestur eftir Jon Fosse
08.12.2023
Tá ið talað mál gevur skriftini flog
01.12.2023
Jonhard Mikkelsen 70 ár
27.11.2023
Fiskahúsið
14.11.2023
BÓKADAGAR 2023 - Góðkrút
14.11.2023
BÓKADAGAR 2023 - Rakel Helmsdal
14.11.2023
BÓKADAGAR 2023 - Sanna Dahl
14.11.2023
BÓKADAGAR 2023 - Jón Kalman Stefánsson (IS)
07.11.2023
Rithøvundavitjan úr Íslandi
05.11.2023
VEÐURSJÚKA – nýggj bók eftir Una Arge
31.10.2023
SANNA DAHL
28.10.2023
GÓÐKRÚT
20.10.2023
ORÐ&TÓNAR tann 26. oktobur á Reinsarínum
16.10.2023
Góðkrút
09.10.2023
Jon Fosse Nobel-heiðursløntur
03.10.2023
ORÐ OG TÓNAR
29.09.2023
Upplesarin
05.09.2023
Eyðun Johannessen flutti mørk
02.09.2023
Upplesarin
27.08.2023
Martin J.
26.08.2023
Fagnaðarkvøld fyri Martini Joensen
21.08.2023
ORÐ&TÓNAR AFTUR Á REINSARÍNUM
13.08.2023
Fagnaðarkvøld fyri Martini Joensen
09.07.2023
Sum hvalur, ið kemur upp at blása
15.06.2023
Pløg beinagrindir teirra deyðu
06.06.2023
FØROYASMAKKUR - vald ein av heimsins bestu kokkabókum í 2023
28.05.2023
Reyn, kæra Reyn á mentanarnáttini
22.05.2023
MERKING
19.05.2023
Ukrainska dagbókin
17.05.2023
Ukrainska dagbókin
08.05.2023
Renna úlv
22.04.2023
Minni frá míni lívsleið
22.04.2023
Kom í Mentanarhúsið í Fuglafirði flaggdagskvøld kl. 20!
17.04.2023
ORÐ & TÓNAR: Tíðarhylkið og Heiti á Reinsarínum
13.04.2023
Ein sjálvrannsakan