Heimurin hevur ein ljóm
Alt er ein ljómur, sum er annarleiðis enn alt annaðsamanborið við tónleikin úr øðrum londum. Skjaldrini vórðu sungin fyri børnunum, fyri songartíð, fyri at fáa tey í kyrru, so tey vóru fyrireikaðtil svøvnin. Hóast tú fórt inn í svøvnsins andadrátt,livdi tú við tínum tonkum í einum rurandi lagi, sum fekk alt at vera annarleiðis enn tað, sum vitvita um at siga í dag.
Onkur hevur sett hendan spurningin - hevur heimurin ein ljóm?Tað kann tykjast løgið at nema við slíka hugsan á hesum degi á hesum stað, men kanska er tað so,
at sangurin, kórsangurin, instrumetali tónleikurin hevur eitt ognarmerki, sum sigur frá, hvørjum landi hann er frá, hvørjari oyggj og bygd , hann kemur úr,
ella hvønn fólkabólk hetta ljóð hoyrir til. Ja, bara vit taka kvøðingina her á landi sum dømi, so hava sumbingar sítt háttalag, nólsoyingar sítt,
velbastaðmenn, sandoyingar, eytsuroyingar, vágafólk og norðoyingar sítt. Hetta er so vakurt, og fara vit til sálmasangin, so er ljómurin her á sama hátt
ymiskur frá bygd til bygd, og nema vitvið hesi hugtøk í okkara lítla landi, ja, so hava vit t. d. kingosangin, skjaldur, sum hava sítt ljóð, og so eru tað
kvæðini, rímur, vísur og tættir, sum vit kunnu leggja afturat. Alt er ein ljómur, sum er annarleiðis enn alt annað samanborið við tónleikin úr øðrum londum.
Skjaldrini vórðu sungin fyri børnunum, fyri songartíð, fyri at fáa tey í kyrru, fáa ein friðardám yvir tey, so tey vóru fyrireikað til svøvnin, sum er felags
fyri alla mannaættini. Hóast tú fórt inn í svøvnsins andadrátt, livdi tú við tínum tonkum í einum rurandi lagi, sum fekk alt at verða annarleiðis enn tað, sum
vit vita um at siga í dag. Hvørt við sínar náðir.
Vit eru ein partur av norðurlendska samleikanum, og sagt verður, at norðurlendskur tónleikur er ljósur. Eg veit um fólk, sum hava granskað hetta eitt sindur og roynt at funnið útav, hví hetta er so, men hava ongafrágreiðing funnið, sum kann greiða henda spurning. Hugsandi er, at tað ikki finst bert ein frágreiðing, men fleiri. Tað kann vera eitt ávíst felags renslí málburðinum, tað kann eisini vera tann megin, sum liggur í teimum ljósu summarnáttunum, muninum millum summar og vetur, allar tær ljósbirtingar, sum eru í tí skiftandi veðurlagnum, sum vit hava alt árið - tað kosmiska árinið, sum støðugt er fyri framman, sumfær okkum at vera viðhvom yvir fyri hesum rensli bæði í rødd, tankum og ljómi. Tað ávirkar okkum, sjálvandi. Vit hava yrkt um hetta, vit hava latið hesar yrkingar í ein ljóm - sett løg til yrkingarnar. Vit halda jú páskir, og Grundtvík yrkti: Påskemorgen slukkes sorgen til evig tid ... den har os givet, lyset og livet i dagning blid og Lindemann setti lag til.
H. M. Jacobsen yrkti: Frøist nú hvør, ið frøast kann, frelsarin upp nú er staðin. Hans J. Højggard setti lag til.
Hetta er tað ljósið, sum vinnur á myrkrinum. Hans J. Højgaard, Lindemann, H. M. Jacobsen og Grundtvík hava við sínum ljómi - í orðum ogtónum givið okkum eina sálarliga uppliving, sum er okkara ljós í tí kristna uppreisnarljósinum, sum er ein glóð í orðum, ið liva enn íokkara sinni.
Heimurin hevur ein lit
Hevur heimurin ein ljóm,so hevur hann eisini ein lit - eingin ivi um tað, eitt landslag tilevnað av tíðarinnar tonn - í hugskotum í eini heimsmynd, sum í litum spøkir í okkara sinni. Hetta er ein felagsnevnari fyri øll fólkasløg, so ymsir hesir litir eru frá landi til land og frá tjóð til tjóð. Her eru so litirnir annarleiðis í føroyskari list samanborið við aðra list.
Ja, aftur hava vit tað norðurlendska ljósið, sum ferðast úr Skagen til Nordkapp og endar kanska á Skálafjørðinum ella undir Vatnajøkuli. Hetta er at undrast yvir. Ofta er ein listalig sannføring sprottin í eini mynd av einum landslagi her á landi. Einki løgið í tí. Bara tú hyggur út um gluggan heima við hús, so hevur tú palettin uttan fyri vindeygað... ja, stór er verðin í smáum gluggum.
Skálafjørðurin
Meg minnist væl fyrstu ferð, eg kom út á Skalafjørðin. Tá ið rokkið varð upp á Syðrugøtueiðið, lá fjørðurin sum ein listalig opinbering fyri tær í litum og ljósi. Tú sást út á Skála, skipasmiðjuna og helt, at eingin so stór skipasmiðja var til í verðini. Eygað leitaði niðan um bøgarðarnar, upp á fjallagreinirnar - út í Heiðarnar, Saltnes og viðari út undir Nólsoynna, sum lá sum ein dinosaurur og rembdi sær í hesum ljósdroyra úti undir havsbrúnni. Her var ljós og litur í yvirflóð. Tað bara fossaði inni í eygað. Flestu munnu stegðaá í sinninum, tá ið vit í skýming ella í morgunroða koma út á henda fagra fjørðin. Tað er ein glóð í hvørjari tinnu, hvørjum steini, í hvørjari lygn á sjónum, aldudragi, skaddu, hvørjum strái og hvørjari fonn. Hetta er frumljósið, sum dregur alt at sær í einumljómandi liti, sum føroyskir málara hava tikið til sín og eru hugtiknir av.
Okkara fyrsti landslagsmálari var Niels Kruse( 1871 - 1953). Heimurin, sum hann sá, var kring Eiði og á Eiði. Lyriska natúrkenslan og alskur tillandslagið eykenna oljumálningar hansara. Havið - tey skiftandi litbrigdini í aldugerðini - hava hansaraserliga áhuga. (Bárður Jákupsson)
Innara landslagið
Eins og vit hava ein innari ljóm, hava vit eisini eitt eyga, sum kagar innneftir og sær fyri sær inn í sálardýpið í litum, tað, sum vit kalla fyritað innara landsslagið. Tann, sum skoðar hesar myndir, verður ikki tikin við á eina gonguferð í einum landslagi, men heldur á eina ferð inn í eina verð við kenslum og tankum, sum fleiri norðurlendsk listaverk gera tað t. d. hjá listamanninum Edvard Munch, sum í summarlandslagnum, Mánalýsinum, málað 1895 , har motivið er frá nærhendis Oslo - Aagerstrand.
Tað, sum Munch ger, tað er at leiða tann, sumn sær myndina inn í landslagið í sínum sinnalagi. Hetta ger hann tilvitað, hóast vit síggja, hvaðani myndin er. Vit fara inn í innastu sálarkrókarnar í sinnalagnum hjá Edvard Munch við tí sveimandi mánanum,sum speglar sær í tí djúpa, bláa, droymandi fjarðarvatninum. Ein rond avkenslusomum sálardropum, sumberjast ímóti viðabulunum og fjørulutinum í myndini. Landslagið vellir ímóti okkum og krevur meira av tær og mær enn bert at síggja, tað vit síggja, men her fara vit inn í sálarlívið hjá Edvard Munch. Tá ið tú hyggur at hesum, ert tú við at skapa myndina í tínum egna huga við íblástri frá Munch, og tú sært eitt innari landslag.
Soleiðis kunnu vit siga um hesa gongd, eg havi umrøtt um ein part av okkara listaliga landslagi.
Endi
Her, undir hesum bitum, er eitt landslag av málningum, sum er ein ljómur av bygdaløgum kring oyggjarnar. Her er ein pallur, har øll kunnu verða við og hanga sín dreym upp á veggin í litum, skapum og hugskotum, sum onnur kunnu skoða og gleðast um. Hetta er ein partur av páskunum, at vit páskadag fara út í skúlan við Løkin og hyggja at, hvat rørist og nørist millum eysturoyingar í litum og skapum. Hetta er ein partur av okkara mentanarliga landslagi, sum aftur er komið upp at hanga, hóast tað hevur fingið sær ein tryggan blund 7 tey seinast árini. Hjartaliga til lukku við hesum tiltaki og góða eydnu í framtíðini.
Frits Johannesen
Røða, hildin páskadag 24. apríl í sambandi við páskaframsýningina 2011 í Løkshøll
Vit eru ein partur av norðurlendska samleikanum, og sagt verður, at norðurlendskur tónleikur er ljósur. Eg veit um fólk, sum hava granskað hetta eitt sindur og roynt at funnið útav, hví hetta er so, men hava ongafrágreiðing funnið, sum kann greiða henda spurning. Hugsandi er, at tað ikki finst bert ein frágreiðing, men fleiri. Tað kann vera eitt ávíst felags renslí málburðinum, tað kann eisini vera tann megin, sum liggur í teimum ljósu summarnáttunum, muninum millum summar og vetur, allar tær ljósbirtingar, sum eru í tí skiftandi veðurlagnum, sum vit hava alt árið - tað kosmiska árinið, sum støðugt er fyri framman, sumfær okkum at vera viðhvom yvir fyri hesum rensli bæði í rødd, tankum og ljómi. Tað ávirkar okkum, sjálvandi. Vit hava yrkt um hetta, vit hava latið hesar yrkingar í ein ljóm - sett løg til yrkingarnar. Vit halda jú páskir, og Grundtvík yrkti: Påskemorgen slukkes sorgen til evig tid ... den har os givet, lyset og livet i dagning blid og Lindemann setti lag til.
H. M. Jacobsen yrkti: Frøist nú hvør, ið frøast kann, frelsarin upp nú er staðin. Hans J. Højggard setti lag til.
Hetta er tað ljósið, sum vinnur á myrkrinum. Hans J. Højgaard, Lindemann, H. M. Jacobsen og Grundtvík hava við sínum ljómi - í orðum ogtónum givið okkum eina sálarliga uppliving, sum er okkara ljós í tí kristna uppreisnarljósinum, sum er ein glóð í orðum, ið liva enn íokkara sinni.
Heimurin hevur ein lit
Hevur heimurin ein ljóm,so hevur hann eisini ein lit - eingin ivi um tað, eitt landslag tilevnað av tíðarinnar tonn - í hugskotum í eini heimsmynd, sum í litum spøkir í okkara sinni. Hetta er ein felagsnevnari fyri øll fólkasløg, so ymsir hesir litir eru frá landi til land og frá tjóð til tjóð. Her eru so litirnir annarleiðis í føroyskari list samanborið við aðra list.
Ja, aftur hava vit tað norðurlendska ljósið, sum ferðast úr Skagen til Nordkapp og endar kanska á Skálafjørðinum ella undir Vatnajøkuli. Hetta er at undrast yvir. Ofta er ein listalig sannføring sprottin í eini mynd av einum landslagi her á landi. Einki løgið í tí. Bara tú hyggur út um gluggan heima við hús, so hevur tú palettin uttan fyri vindeygað... ja, stór er verðin í smáum gluggum.
Skálafjørðurin
Meg minnist væl fyrstu ferð, eg kom út á Skalafjørðin. Tá ið rokkið varð upp á Syðrugøtueiðið, lá fjørðurin sum ein listalig opinbering fyri tær í litum og ljósi. Tú sást út á Skála, skipasmiðjuna og helt, at eingin so stór skipasmiðja var til í verðini. Eygað leitaði niðan um bøgarðarnar, upp á fjallagreinirnar - út í Heiðarnar, Saltnes og viðari út undir Nólsoynna, sum lá sum ein dinosaurur og rembdi sær í hesum ljósdroyra úti undir havsbrúnni. Her var ljós og litur í yvirflóð. Tað bara fossaði inni í eygað. Flestu munnu stegðaá í sinninum, tá ið vit í skýming ella í morgunroða koma út á henda fagra fjørðin. Tað er ein glóð í hvørjari tinnu, hvørjum steini, í hvørjari lygn á sjónum, aldudragi, skaddu, hvørjum strái og hvørjari fonn. Hetta er frumljósið, sum dregur alt at sær í einumljómandi liti, sum føroyskir málara hava tikið til sín og eru hugtiknir av.
Okkara fyrsti landslagsmálari var Niels Kruse( 1871 - 1953). Heimurin, sum hann sá, var kring Eiði og á Eiði. Lyriska natúrkenslan og alskur tillandslagið eykenna oljumálningar hansara. Havið - tey skiftandi litbrigdini í aldugerðini - hava hansaraserliga áhuga. (Bárður Jákupsson)
Innara landslagið
Eins og vit hava ein innari ljóm, hava vit eisini eitt eyga, sum kagar innneftir og sær fyri sær inn í sálardýpið í litum, tað, sum vit kalla fyritað innara landsslagið. Tann, sum skoðar hesar myndir, verður ikki tikin við á eina gonguferð í einum landslagi, men heldur á eina ferð inn í eina verð við kenslum og tankum, sum fleiri norðurlendsk listaverk gera tað t. d. hjá listamanninum Edvard Munch, sum í summarlandslagnum, Mánalýsinum, málað 1895 , har motivið er frá nærhendis Oslo - Aagerstrand.
Tað, sum Munch ger, tað er at leiða tann, sumn sær myndina inn í landslagið í sínum sinnalagi. Hetta ger hann tilvitað, hóast vit síggja, hvaðani myndin er. Vit fara inn í innastu sálarkrókarnar í sinnalagnum hjá Edvard Munch við tí sveimandi mánanum,sum speglar sær í tí djúpa, bláa, droymandi fjarðarvatninum. Ein rond avkenslusomum sálardropum, sumberjast ímóti viðabulunum og fjørulutinum í myndini. Landslagið vellir ímóti okkum og krevur meira av tær og mær enn bert at síggja, tað vit síggja, men her fara vit inn í sálarlívið hjá Edvard Munch. Tá ið tú hyggur at hesum, ert tú við at skapa myndina í tínum egna huga við íblástri frá Munch, og tú sært eitt innari landslag.
Soleiðis kunnu vit siga um hesa gongd, eg havi umrøtt um ein part av okkara listaliga landslagi.
Endi
Her, undir hesum bitum, er eitt landslag av málningum, sum er ein ljómur av bygdaløgum kring oyggjarnar. Her er ein pallur, har øll kunnu verða við og hanga sín dreym upp á veggin í litum, skapum og hugskotum, sum onnur kunnu skoða og gleðast um. Hetta er ein partur av páskunum, at vit páskadag fara út í skúlan við Løkin og hyggja at, hvat rørist og nørist millum eysturoyingar í litum og skapum. Hetta er ein partur av okkara mentanarliga landslagi, sum aftur er komið upp at hanga, hóast tað hevur fingið sær ein tryggan blund 7 tey seinast árini. Hjartaliga til lukku við hesum tiltaki og góða eydnu í framtíðini.
Frits Johannesen
Røða, hildin páskadag 24. apríl í sambandi við páskaframsýningina 2011 í Løkshøll
Hevur tú hug at lesa fleiri greinir?
Lesikrókurin
Reyðhærda kvinnan
Í útriðjuni av Istanbul eru unglingin Cem og brunngravarin Mahmut farnir at leita eftir vatni. Undir brennandi sólini grava teir s…
Bókaprát
Bókin um Rituvík
- løgd fram í Løkshøll fríggjadagin kl. 16
Bókaprát
Tá ið eg fór at týða: Íspinnurin og skrúviblýanturin
Nú ið Sprotin fór um tey tríati, rennur mær mangt í huga, til dømis tá ið eg fór at týða.
Bókaprát
Pauli Nielsen – ein frálíka góður týðari, sum sýgur eksotiskan skaldskap inn í føroyskt
Pauli Nielsen, gamli rektarin á Føroya læraraskúla, hevur, umframt mong onnur verk um m.a. námsfrøði, týtt 11 stórverk, sum hann h…
Lesikrókurin
Staklutirnir
Staklutirnir er ein skaldsøga við fýra persónlýsingum og túsund staklutum, um tumlaðar fikkubøkur, psykedeliskan dans og nøtrandi…
Bókaprát
ALLIR LUKTIR ÖRKYMLA MÍN STAÐARSANS
Tað kendist ikki meir enn hóskandi, at tað var sjálvan Móðurmálsdagin, føðingardag V.U.Hammersheimbs 25. mars, at eg í postkassanu…
Bókaprát
Nýtt stuttsøgusavn hjá Oddfríði Marna Rasmussen
Savnið viðger menniskju, sum eru steðgað upp, eru læst av fordómum og umhvørvi, har menningin tykist strandað.
Lesikrókurin
Kærleikin
Laki Sarris nærkast teimum fjøruti, hann er giftur við Lenu, og tey eiga fýra ára gamla Jóhan. Lívið verður endavent, tá ið Laki v…
28.02.2024
Orð & tónar á Reinsarínum
15.01.2024
Stóri týðarin Edvard S. Olsen
22.12.2023
Í Góðadali triðja jólamorgun
21.12.2023
Merking
19.12.2023
At fylgja hjartanum
15.12.2023
FRITS livdi og fagnaði lívinum
13.12.2023
Nobelfyrilestur eftir Jon Fosse
08.12.2023
Tá ið talað mál gevur skriftini flog
01.12.2023
Jonhard Mikkelsen 70 ár
27.11.2023
Fiskahúsið
14.11.2023
BÓKADAGAR 2023 - Góðkrút
14.11.2023
BÓKADAGAR 2023 - Rakel Helmsdal
14.11.2023
BÓKADAGAR 2023 - Sanna Dahl
14.11.2023
BÓKADAGAR 2023 - Jón Kalman Stefánsson (IS)
07.11.2023
Rithøvundavitjan úr Íslandi
05.11.2023
VEÐURSJÚKA – nýggj bók eftir Una Arge
31.10.2023
SANNA DAHL
28.10.2023
GÓÐKRÚT
20.10.2023
ORÐ&TÓNAR tann 26. oktobur á Reinsarínum
16.10.2023
Góðkrút
09.10.2023
Jon Fosse Nobel-heiðursløntur
03.10.2023
ORÐ OG TÓNAR
29.09.2023
Upplesarin
05.09.2023
Eyðun Johannessen flutti mørk
02.09.2023
Upplesarin
27.08.2023
Martin J.
26.08.2023
Fagnaðarkvøld fyri Martini Joensen
21.08.2023
ORÐ&TÓNAR AFTUR Á REINSARÍNUM
13.08.2023
Fagnaðarkvøld fyri Martini Joensen
09.07.2023
Sum hvalur, ið kemur upp at blása
15.06.2023
Pløg beinagrindir teirra deyðu
06.06.2023
FØROYASMAKKUR - vald ein av heimsins bestu kokkabókum í 2023
28.05.2023
Reyn, kæra Reyn á mentanarnáttini
22.05.2023
MERKING
19.05.2023
Ukrainska dagbókin
17.05.2023
Ukrainska dagbókin
08.05.2023
Renna úlv
22.04.2023
Minni frá míni lívsleið
22.04.2023
Kom í Mentanarhúsið í Fuglafirði flaggdagskvøld kl. 20!
17.04.2023
ORÐ & TÓNAR: Tíðarhylkið og Heiti á Reinsarínum