Rætturin at velja tann, tú veruliga vilt hava á ting
Íkast til kjakið at varðveita Føroyar sum eitt valdømi.
Málið snýr seg um ein rætt, sum fólkaræðið gevur okkum: Vel ein góðan politikara, so hevur tú ávísa ávirkan á, hvussu samfelagið verður skipað. Tú hevur at kalla onga ávirkan, men hetta er so tann møguleiki, tú hevur.
Spurningurin er: hvørja ávirkan hevur tú, tá ið tú IKKI sleppur at velja tann á ting, sum tú vilt hava á ting?
Ella uppaftur verri: hvussu stóran skaða gert tú, tá ið tú ferð eftir ferð velur “skeiv” fólk inn á ting, tí tú ongan annan valmøguleika hevur?
Er nakað at siga til, at so nógvir vánaligir politikarar hava sitið á tingi millum ár og dag, tá ið vit ikki geva okkum sjálvum møguleikan at velja tey
bestu?
Og hvussu mangan hendir ikki júst tað, tá ið tú ert búsettur í lítlum, politiskt øskukøldum valdømi?
Tað er sum at vinna í happadráttinum bæði at búseta seg á bygd og sleppa at velja fólk inn á ting, sum eiga at sleppa at sita har. Skipanin, ið var, bant ov nógv okkara politisku evni og kraft niður. Eitt valdømi loysti hesar óneyðugu bindingar og gjørdi okkara lítla land nógv størri og politiskt sterkari.
Ávirkanin var eyðsýnd: fólk valdu øðrvísi. Fleiri breyðpolitikarar vórðu ikki valdir innaftur. Nýggj fólk sluppu framat.
Tey, sum fólkið vrakaði, komu inn gjøgnum bakdyrnar, sita nú aftur á tingi og virka nú fyri at skrúva tíðina aftur, binda okkum niðuraftur, tí á tann hátt eru teir betur tryggjaðir.
Flestu fólk við teimum bestu førleikunum og teimum bestu útbúgvingunum búgva í Havn. Tann politiska skipanin skal tryggja, at so fá teirra, sum til ber, sleppa framat at brúka førleikan. Tey SKULU koma av bygd
Er nakað at siga til, at bestu heilar landsins ikki koma aftur?
Vit hava eina politiska skipan, sum virkar fyri at avmarka, hvussu nógv skal fáast burtur úr heila- og útbúgvingarkapasitetinum í Havn.
Á sama hátt sum vit smíða lógir, sum tryggja, at vit ikki bryggja tað besta ølið, vit kunnu bryggja í landinum, smíða vit lógir, sum forða fyri at meira enn eitt vist av førleikanum í Havn verður brúktur í tinginum. Hvussu forbannað smalur kann maður verða?
Í Tinginum hevur verið trúttað niður í fólk, at nú var Havnin nóg væl stuðlað - Ikki gera íløgur í landsins besta studentaskúla - ger íløgur úti á bygd - úrslitið í dag er, at flaggskipið er um at verða stongt, tí tað hevur fingið alt ov lítlan pening til røkt og nýgerð. Høvuðsborgin er soppafongd og pínliga ótíðarhóskandi. Landsins frægastu ungu heilar, tey, sum um nøkur ár skulu koma aftur til okkara sum búskaparfrøðingar og læknar og havfrøðingar, hava ringastu skúlakor - orsøkin er politisk skeiklað raðfesting. Flott!
Landssjúkrahúsið hevur ikki ráð at senda síni starvsfólk á skeið, tí peningurin skal verða javnaður út á trý sjúkrahús. Øll trý húsini ana, og eingin fær nóg mikið. Flott!
Hetta er sama sjúka sum tá ið hvør bygd hevði sítt flakavirki við tí úrslitið, at øll fóru á húsagang, tí tað var ikki nóg mikið av fiski til øll.
Hetta var ørskapur, og hesin ørskapur hevur bara borið til, tí vit høvdu eina skeiva valskipan.
Hví var politisk semja um at brúka 1 milliard til eitt hol til Sandoynna oman á gøluna og upptakið við Gomlurætt og brølara-framhaldssøguna í Skopun, samstundis sum vit hava ikki ráð at geva krabbasjúkum optimal kor, ikki hava ráð at venja fólk uppaftur, sum hava fingið álvarsligan løst, ikki hava ráð at hava skúlarnar dagførdar, ikki hava ráð at reka eitt landsbókasavn?
Svarið var einfalt: tí at tríggir flokkar kappaðust um at fáa ein politikkara av Sandoynni á ting. Teir eru bíligir í atkvøðutali á Sandoynni , men garparnir av Sandi kostaðu okkum skattgjaldarum í hesum føri ½ milliard hvør, og við valskipanini kundu teir trýsta ørskapin ígjøgnum. Við allari virðing fyri teirra bjarta intelligensi, við allari virðing fyri teirra statsmansevnum og politiska tevi, so kenni eg meg sannførdan um, at vísdómur teirra Páls og Gerhards er ikki tað verdur hálva milliard pr. stk. heila.
Besta tekin um, at Edmund Joensen veruliga skilti, hvat tað er, at vera landspolitikari, er, at allir teir, sum sleppa inn á ting, grundað á lyfti um ikki at vera landspolitikarar men bara forlongdir armar hjá ávísum bygdum ella kommunum, er, at teir koma bak á bak fram nú og tosa um tann órætt, bygdunum verður fyri.
Píniliga avdúkingin er, at annar sannleiki kemur fram í goraganginum: nú hava politiskt at sær komin bydarfólk endiliga fingið tað frælsið, teimum altíð hevur longst eftir - frælsið at velja tey, tey veruliga vilja hava á ting, og ikki bara onkran við politiskum ambitiónum og kanska ikki samsvarandi evnum, sum hevur búsett seg í nánd av teimum.
At fara aftur til fleiri valdømi nú er at gera hetta lítla landið nógv minni enn tí tørvar at vera. Tað fer at taka demokratiska rættin frá okkum at fáa tey fólk inn á ting, vit vilja hava at sita har og fer at taka seinasta dropan av politiskari motivatión frá fólki.
Og hvussu mangan hendir ikki júst tað, tá ið tú ert búsettur í lítlum, politiskt øskukøldum valdømi?
Tað er sum at vinna í happadráttinum bæði at búseta seg á bygd og sleppa at velja fólk inn á ting, sum eiga at sleppa at sita har. Skipanin, ið var, bant ov nógv okkara politisku evni og kraft niður. Eitt valdømi loysti hesar óneyðugu bindingar og gjørdi okkara lítla land nógv størri og politiskt sterkari.
Ávirkanin var eyðsýnd: fólk valdu øðrvísi. Fleiri breyðpolitikarar vórðu ikki valdir innaftur. Nýggj fólk sluppu framat.
Tey, sum fólkið vrakaði, komu inn gjøgnum bakdyrnar, sita nú aftur á tingi og virka nú fyri at skrúva tíðina aftur, binda okkum niðuraftur, tí á tann hátt eru teir betur tryggjaðir.
Flestu fólk við teimum bestu førleikunum og teimum bestu útbúgvingunum búgva í Havn. Tann politiska skipanin skal tryggja, at so fá teirra, sum til ber, sleppa framat at brúka førleikan. Tey SKULU koma av bygd
Er nakað at siga til, at bestu heilar landsins ikki koma aftur?
Vit hava eina politiska skipan, sum virkar fyri at avmarka, hvussu nógv skal fáast burtur úr heila- og útbúgvingarkapasitetinum í Havn.
Á sama hátt sum vit smíða lógir, sum tryggja, at vit ikki bryggja tað besta ølið, vit kunnu bryggja í landinum, smíða vit lógir, sum forða fyri at meira enn eitt vist av førleikanum í Havn verður brúktur í tinginum. Hvussu forbannað smalur kann maður verða?
Í Tinginum hevur verið trúttað niður í fólk, at nú var Havnin nóg væl stuðlað - Ikki gera íløgur í landsins besta studentaskúla - ger íløgur úti á bygd - úrslitið í dag er, at flaggskipið er um at verða stongt, tí tað hevur fingið alt ov lítlan pening til røkt og nýgerð. Høvuðsborgin er soppafongd og pínliga ótíðarhóskandi. Landsins frægastu ungu heilar, tey, sum um nøkur ár skulu koma aftur til okkara sum búskaparfrøðingar og læknar og havfrøðingar, hava ringastu skúlakor - orsøkin er politisk skeiklað raðfesting. Flott!
Landssjúkrahúsið hevur ikki ráð at senda síni starvsfólk á skeið, tí peningurin skal verða javnaður út á trý sjúkrahús. Øll trý húsini ana, og eingin fær nóg mikið. Flott!
Hetta er sama sjúka sum tá ið hvør bygd hevði sítt flakavirki við tí úrslitið, at øll fóru á húsagang, tí tað var ikki nóg mikið av fiski til øll.
Hetta var ørskapur, og hesin ørskapur hevur bara borið til, tí vit høvdu eina skeiva valskipan.
Hví var politisk semja um at brúka 1 milliard til eitt hol til Sandoynna oman á gøluna og upptakið við Gomlurætt og brølara-framhaldssøguna í Skopun, samstundis sum vit hava ikki ráð at geva krabbasjúkum optimal kor, ikki hava ráð at venja fólk uppaftur, sum hava fingið álvarsligan løst, ikki hava ráð at hava skúlarnar dagførdar, ikki hava ráð at reka eitt landsbókasavn?
Svarið var einfalt: tí at tríggir flokkar kappaðust um at fáa ein politikkara av Sandoynni á ting. Teir eru bíligir í atkvøðutali á Sandoynni , men garparnir av Sandi kostaðu okkum skattgjaldarum í hesum føri ½ milliard hvør, og við valskipanini kundu teir trýsta ørskapin ígjøgnum. Við allari virðing fyri teirra bjarta intelligensi, við allari virðing fyri teirra statsmansevnum og politiska tevi, so kenni eg meg sannførdan um, at vísdómur teirra Páls og Gerhards er ikki tað verdur hálva milliard pr. stk. heila.
Besta tekin um, at Edmund Joensen veruliga skilti, hvat tað er, at vera landspolitikari, er, at allir teir, sum sleppa inn á ting, grundað á lyfti um ikki at vera landspolitikarar men bara forlongdir armar hjá ávísum bygdum ella kommunum, er, at teir koma bak á bak fram nú og tosa um tann órætt, bygdunum verður fyri.
Píniliga avdúkingin er, at annar sannleiki kemur fram í goraganginum: nú hava politiskt at sær komin bydarfólk endiliga fingið tað frælsið, teimum altíð hevur longst eftir - frælsið at velja tey, tey veruliga vilja hava á ting, og ikki bara onkran við politiskum ambitiónum og kanska ikki samsvarandi evnum, sum hevur búsett seg í nánd av teimum.
At fara aftur til fleiri valdømi nú er at gera hetta lítla landið nógv minni enn tí tørvar at vera. Tað fer at taka demokratiska rættin frá okkum at fáa tey fólk inn á ting, vit vilja hava at sita har og fer at taka seinasta dropan av politiskari motivatión frá fólki.
Hevur tú hug at lesa fleiri greinir?
Bókaprát
RÓTGRÓNAR YRKINGAR
Seinast í 1960'unum høvdu tey í útvarpinum eina nógv umhildna spurnarkapping, har luttakararnir fingu spurningar í einum evni, hes…
Lesikrókurin
Reyðhærda kvinnan
Í útriðjuni av Istanbul eru unglingin Cem og brunngravarin Mahmut farnir at leita eftir vatni. Undir brennandi sólini grava teir s…
Bókaprát
Bókin um Rituvík
- løgd fram í Løkshøll fríggjadagin kl. 16
Bókaprát
Tá ið eg fór at týða: Íspinnurin og skrúviblýanturin
Nú ið Sprotin fór um tey tríati, rennur mær mangt í huga, til dømis tá ið eg fór at týða.
Bókaprát
Pauli Nielsen – ein frálíka góður týðari, sum sýgur eksotiskan skaldskap inn í føroyskt
Pauli Nielsen, gamli rektarin á Føroya læraraskúla, hevur, umframt mong onnur verk um m.a. námsfrøði, týtt 11 stórverk, sum hann h…
Lesikrókurin
Staklutirnir
Staklutirnir er ein skaldsøga við fýra persónlýsingum og túsund staklutum, um tumlaðar fikkubøkur, psykedeliskan dans og nøtrandi…
Bókaprát
ALLIR LUKTIR ÖRKYMLA MÍN STAÐARSANS
Tað kendist ikki meir enn hóskandi, at tað var sjálvan Móðurmálsdagin, føðingardag V.U.Hammersheimbs 25. mars, at eg í postkassanu…
Bókaprát
Nýtt stuttsøgusavn hjá Oddfríði Marna Rasmussen
Savnið viðger menniskju, sum eru steðgað upp, eru læst av fordómum og umhvørvi, har menningin tykist strandað.
01.03.2024
Kærleikin
28.02.2024
Orð & tónar á Reinsarínum
15.01.2024
Stóri týðarin Edvard S. Olsen
22.12.2023
Í Góðadali triðja jólamorgun
21.12.2023
Merking
19.12.2023
At fylgja hjartanum
15.12.2023
FRITS livdi og fagnaði lívinum
13.12.2023
Nobelfyrilestur eftir Jon Fosse
08.12.2023
Tá ið talað mál gevur skriftini flog
01.12.2023
Jonhard Mikkelsen 70 ár
27.11.2023
Fiskahúsið
14.11.2023
BÓKADAGAR 2023 - Góðkrút
14.11.2023
BÓKADAGAR 2023 - Rakel Helmsdal
14.11.2023
BÓKADAGAR 2023 - Sanna Dahl
14.11.2023
BÓKADAGAR 2023 - Jón Kalman Stefánsson (IS)
07.11.2023
Rithøvundavitjan úr Íslandi
05.11.2023
VEÐURSJÚKA – nýggj bók eftir Una Arge
31.10.2023
SANNA DAHL
28.10.2023
GÓÐKRÚT
20.10.2023
ORÐ&TÓNAR tann 26. oktobur á Reinsarínum
16.10.2023
Góðkrút
09.10.2023
Jon Fosse Nobel-heiðursløntur
03.10.2023
ORÐ OG TÓNAR
29.09.2023
Upplesarin
05.09.2023
Eyðun Johannessen flutti mørk
02.09.2023
Upplesarin
27.08.2023
Martin J.
26.08.2023
Fagnaðarkvøld fyri Martini Joensen
21.08.2023
ORÐ&TÓNAR AFTUR Á REINSARÍNUM
13.08.2023
Fagnaðarkvøld fyri Martini Joensen
09.07.2023
Sum hvalur, ið kemur upp at blása
15.06.2023
Pløg beinagrindir teirra deyðu
06.06.2023
FØROYASMAKKUR - vald ein av heimsins bestu kokkabókum í 2023
28.05.2023
Reyn, kæra Reyn á mentanarnáttini
22.05.2023
MERKING
19.05.2023
Ukrainska dagbókin
17.05.2023
Ukrainska dagbókin
08.05.2023
Renna úlv
22.04.2023
Minni frá míni lívsleið
22.04.2023
Kom í Mentanarhúsið í Fuglafirði flaggdagskvøld kl. 20!