Tá ið Steen stendur andlit til andlits við móður sína og sigur henni, hvat hann hevur fingið at vita, eru dyr hennara framvegis læstar. Hon noktar at nerta við hetta evnið, sum man hava verið tað sárasta og meinasta í lívi hennara.

Bókmentir, sum brenna

Innihaldið í ritroyndini, sum í sínum ærliga sniði er skakandi lesnaður, er í Hvíta baðhúsinum umskapað til fagrar bókmentir, sum gløða og brenna. Steen hevur áður greitt frá royndunum av sjúkuni, í skaldsøgunum Vekten av snøkrystaller (2006), Det lengste svevet (2008) og Balanse (2012), men í nýggju bókini Hvíta baðhúsiðer tvingan spent uppaftur fastari. Í miðsavnaða innhaldi sínum er bókin helst tann besta, sum rithøvundurin hevur skrivað við støði í sínari egnu lívssøgu.

At henda søgan fær so sterka løðing er bæði tí, at hon er søgd á ein so nektaðan, mestsum anti-sentimentalan hátt, og tí at hon verður nýtt til at siga nakað ógviliga virðismikið um, hvussu vit fata okkum sjálv, onnur og heimin. Fyri at læna eina beinrakna orðing úr einari ritroynd hjá rithøvudinum og forleggjaranum Geir Gulliksen:

“I skrivingen sin og i sitt øvrige offentlige virke bruker han [Steen] sykdommen til å kaste lys over allment rådende forståelsesformer: hvor redde vi blir for alt som ikke passer inn i et altfor trangt bilde av det menneskelige.”

Skomm elur skomm

Ræðslan og skommin um tað, sum ikki hoyrir heima innan fyri galdandi normalitetshugtakið, elvir til dyljing, sum skapar skomm. Í  Hvíta baðhúsinum skrivar Steen um eina talandi tøgn, sum gongur aftur ígjøgnum fleiri ættarlið. Sagt hevur verið fyri eg-persóninum í skaldsøguni, at mamman var einkarbarn, og at omman tíðliga skildist, tí at abbin drakk.“Gjøgnum ungdómin og meginpartin av mínum vaksna lívi helt eg, at tað var ein djørv gerð av einari kvinnu í 1930-árunum.”
 
Á sama hátt sum í ritroyndini frá 2014 er tað ein telefonuppringing, sum fær hesa heimsmyndina at støkka sundur. Frá einum systkinabarni, sum hann einki hevur hoyrt um fyrr, fær eg-frásøgufólkið at vita, at mamma hansara eigur ein bróður, sum nú er deyður:

“Eline segði, at pápin visti, uttan at hon skilti hvussu, at eg hevði arvað sjúkuna. Sambært henni líktist eg bæði pápa hennara og okkara felags abba, sum hon hevði eina mynd av. Munnurin og skeivleikin í andlitinum vóru teir somu. Abbi æt Tor.”

Teir naknu setningarnir bresta ímóti tær og lata upp eitt hav av undirteksti.

Tøgn sum bjargingarbelti

Teir sárastu partarnir í skaldsøguni eru kanska lýsingarnar av tveimum vitjanum, sum eg-persónurin ger heim til mammu sína, eftir at systkinabarnið Eline hevur ringt. Mamman noktar óvikandi at tosa um fortíðina; í staðin gevur hon soninum næstan ábreiðslu fyri, at hann kemur í rullistóli; so ringur er hann ikki, sigur hon.

Móðurlýsingin kann tykjast náðileys, men um somu tíð megnar Steen at skapa samhuga og eymleika fyri hesari kvinnuni, sum krøkir seg í tað burturtagda sum í eitt bjargingarbelti. “Heldur tú, at opinleiki altíð loysir seg?” er svar hennara, tá ið sonurin andlit til andlits spyr hana.

Ræðandi viðkomandi

“Tá, sum nú, vildu ríkið og samfelagið hava so fá sum gjørligt av mínum slag. Tað er eingin grund til at romantisera lív mítt”, letur Steen høvuðspersónin hugsa móti endanum á skaldsøguni. Í einum ríkum, fjøltáttaðum teksti, har sannar luteindir verða brúktar við varnari hond, sigur Steen frá einari avdúkandi og ræðandi viðkomandi søgu um óttan fyri frávikum, um vanvirðing og sjálvsvanvirðing. Søgan átti at rokkið mongum lesarum.
 
“Góða – góða
Nú er skjótt nátt, og eg skrivi til tín, sum ein enda á degnum. Pappír, fyllipenn og minni eftir seytjan ár. Hvat meira tørvar einum fyri at skriva eitt bræv til tann, ein er góður við …? Eg síggi teg, sum hevði tað verið í gjár – fyrstu ferð vit møttust. Harragud, sum vit vóru ung. Tá ið eg hugsi aftur eftir, fati eg einki av øllum. Hugsa um løtur okkara saman við hitt hvíta baðhúsið. Tað var ein tíð, sum eg bara minnist hevði eina sól og ein høgan, bláan himmal. Tú kemur inn aftir í lív mítt, ung og vøkur sum tá. Hví kunnu vit ikki vera æviga ung? Eg veit, at tú ert tað enn. Eg var so góður við teg … Følir tú jarnringin rundan um hjarta mítt? Tú – tú – tú! Tú vart mín og er tað enn. Eg elski teg.”
 
Thorvald Steen er føddur í 1954, bøkur hansara eru týddar til fleiri enn 20 tungumál, og hann hevur fingið fleiri viðurkenningar fyri verk síni. Hann hevur skrivað skaldsøgur, stuttsøgur, sjónleikir, barnabøkur, ritroyndir og givið út yrkingasøvn. Frá 1991 til 1997 var hann formaður í norska rithøvundafelagnum, og síðan 1997 er hann heiðurslimur felagsins.

Sprotin hevur áður givið út skaldsøgu hansara “Sleipnir, hin rádni” um síðstu dagar Snorra Sturlusonar.

Hvíta baðhúsið kostar 198,- og kann keypast her